Hoe word ik een rat? ~ Joep P.M. Schrijvers
Boeken die al een paar jaar uit zijn, en goed verkocht werden, hebben vaak een reputatie. En die reputatie komt niet altijd overeen met de inhoud van de oertekst, maar brengt wel verwachtingen met zich mee.
Aan Hoe word ik een rat? kleefden voor mij enkele verwachtingen. En toch had ik nauwelijks een idee wat dit boek te bieden had. Of hoogstens dat het — afgaande op de titel — de lezer inzichten bood om te kunnen overleven in grote organisaties. Wat dan maakte dat de inhoud goed te vergelijken zo zijn met die van het schandaalboek Bonjour paresse, van Corinne Maier. Zij het dat Schrijvers iets eerder was met zijn survivalgids.
En inderdaad behandelt Schrijvers vooral de strikt egoïstische zijde van het rattendom.
Maar organisaties, of bedrijven, in hun geheel, kunnen zich zo veel rattiger gedragen dan individuen. Simpel door monopoliemacht te verwerven, en die te misbruiken. Door hun kapitaalkracht te misbruiken door wetgevers te beïnvloeden. Of bijvoorbeeld door financiële producten zo ingewikkeld te maken dat niemand de risico’s daarvan meer begrijpt — om maar enkele problemen te noemen die deze eeuw spelen, of hebben gespeeld.
Ook de rattigheid om producten goedkoop in China te laten maken, waar blijkbaar geen milieuvoorschriften gelden, en het personeel met enige pech voortijdig sterft, valt buiten het bestek van het boek.
Van de weeromstuit vond ik Hoe word ik een rat? daarom een bijna onschuldig leerboek worden. En ik weet niet wat dit dan weer over mij zegt.
Nu ja, duidelijk is dat ik het werken in bureaucratische organisaties beschouw als het vrijwillig aanvaarden van een dwangbuis, in de ruil voor wat centen. Dat mensen zich daarin toch enige bewegingsruimte proberen te verwerven, wordt dan logisch. Dat mensen binnen zulke verstikkende omgevingen proberen uit het gewoel te komen, en iemand te zijn — met status, die zich weinig meer van anderen hoeft aan te trekken — hoort daar dan ook bij.
Dus lees ik een boek als dit als een antropologische verkenning van een mij vrijwel onbekende stam. Waarbij dan blijkt dat het geroddel bij de koffieautomaat van grote waarde kan zijn, om medestanders te vinden.
En dan is me ook duidelijk dat het hele land, zoals de schatkist voor zijn belastinginkomsten, steunt op mensen die bij de koffieautomaat roddelen. Alleen begrijp ik er dan nog steeds weinig van.
RSS feeds