Nieuwer testament ~ Hella S. Haasse

► door: A.IJ. van den Berg

Het boek waar de schrijfster zelf het meest tevreden over zou zijn, achteraf. Dat is de historische roman Een nieuwer testament, die Haasse in de jaren zestig schreef.

Haar blijdschap betrof onder meer het gegeven dat het boek niet zo maar na te vertellen is. Geen samenvatting kan recht doen aan de complexiteit van waar het verhaal over gaat.

Zo koos Hella Haasse ervoor om de roman in een verwarrende tijd te situeren. In het Rome van de vijfde eeuw, waar de staat net is over gegaan op het Christendom, maar onder de bevolking nog genoeg aanhangers van oude godsdiensten te vinden zijn.

Alleen heeft het bewind het bezit van altaren die gewijd zijn aan andere Goden verboden — net als de rituelen die daar bij hoorden, zoals de zoenoffers.

De roman lijkt in eerste instantie te gaan om de overtreding van een rijke Romein, van dit altaarverbod. Maar in de loop van dit boek zwenkt de belangstelling ineens naar een gast, die aanwezig was op de avond van de arrestatie. Want deze man blijkt uiteindelijk iemand te zijn die al eens uit Rome verbannen was.

Voor het verhaal is het dan weer handig dat de andere hoofdpersoon, de prefect Hadrianus, een achtergrond deelt met deze banneling, Claudius Claudinus. Dus gaat het boek er vooral over waarom zij geworden zijn tot wat ze werden. En hoeveel daarin een bewuste keuze was, bijvoorbeeld voor geloof of ongeloof, en wat een compromis.

Mij viel vooral de afstandelijkheid op, waarmee beide mannen getekend zijn. Wat misschien aan het genre ligt, want wie zich in een historische roman met alle details gaat bezighouden, moet jaren aan research plegen; en heeft het dan waarschijnlijk nog niet goed.

Opvallend wordt dan hoe het simpel het is om een boek in een ver verleden te laten spelen, door slechts nadruk te leggen op zaken die echt anders waren.

Maar wellicht zijn de twee personages ook getekend met een literaire afstandelijkheid die meer bij Haasse’s generatie hoorde dan bij de mijne. Slechts bij zaken die er niet toe deden, maar het eigenlijke verhaal even onderbraken, vond ik dit een verrassend boek.