Plantage Muidergracht ~ Adriaan Morriën

► door: A.IJ. van den Berg

De beide deeltjes privé-domein van Adriaan Morriën zijn merkwaardige boeken, bij tweede beschouwing. Zo staat er nauwelijks origineel werk in. Beide uitgaven zijn voornamelijk gevuld met een selectie van werk dat al eens eerder verscheen, in vaak allang niet meer verkrijgbare titels.

Dus kan de inhoud uit elk decennium na de Tweede Wereldoorlog stammen. Wat dan toch ook weleens stijlbreukjes toont. Morriën werd voor mij pas een schrijver toen hij de ergste maniertjes losliet — en dat was al ver nadat hij de AOW-leeftijd bereikt had.

Vergeleken met de eerste lezing eind jaren tachtig ben overigens ook ik veranderd. Toen kon Morriën me nog schokken met zijn vele sexueel getinte bekentenissen. Inmiddels interesseren mij die nauwelijks nog. De cultuur is op dit gebied misschien ook wel wezenlijk veranderd.

Bovendien, zolang Morriën een vrouw van afstand bewonderde, leverde dat memorabele waarnemingen op. Zodra hij verder gaat, stuit zelfs hij op het probleem dat geen mens goed over sex kan schrijven. Het particuliere genot blijft zo vaak allereerst dat; een persoonlijk plezier; eigengeilerij.

Ook geldt, juist omdat er zo veel vrouwengeschiedenissen zijn, wordt Morriën’s bewondering wat ongeloofwaardig. Even mocht een vrouw dan zijn persoonlijke Godin zijn. Maar daarna was het blijkbaar meestal snel over, en was er hup alweer een ander.

Zowel in Ik heb nu weer de tijd als in Plantage Muidergracht staan verder nogal wat stukken die over schrijvers gaan, of gesprekken met auteurs betreffen. Van dit werk uit de jaren vijftig en zestig blijft merkwaardig weinig over. Of de lezer moet wel een bovenmatig liefhebber zijn van de geportretteerde auteur. Maar juist dan is alles wat Morriën vertelde waarschijnlijk al bekend.

Dus blijkt dat er van die twee deeltjes privé-domein eigenlijk alleen Morriën’s eigen aantekeningen overleven. Daarin toont de auteur zich iemand met een eigen blik, en een opvallend gevoel voor taal. En daardoor is het dus zonde dat die waarnemingen slechts een selectie betreffen uit een groter geheel dat al eens is uitgegeven in een ander boek.

Herlezen is dus soms ook vernietigen. Ooit heb ik de deeltjes privé-domein met een blij gevoel aangeschaft. Nu zie ik nauwelijks reden om de boeken te bewaren.