Prenten van Holland ~ Karel Čapek

► door: A.IJ. van den Berg

Čapek kwam in 1931 naar Den Haag, voor een grote PEN-conferentie. En dat verblijf in Nederland greep hij aan om verder rond te kijken. Daarbij schreef hij zijn bevindingen op in cursiefjes, voor de krant. Die teksten werden bovendien geïllustreerd met wat schetsjes in pen.

Tachtig jaar later is Prenten van Holland meer een curiosum geworden dan iets anders. De opgenomen teksten lijken me niet voor de eeuwigheid geschreven; daarvoor heeft Karel Čapek telkens te veel woorden nodig gehad.

Bij alles wat Čapek over Nederland vertelde, geldt bovendien dat hij zich daarbij op een Tsjechisch publiek richtte. Bij een Nederlandse lezer zullen daarom vele vergelijkingen niet aankomen; deze kent misschien het voorbeeld nog wel, maar weet niet waar dat tegen wordt afgezet.

Wel is begrijpelijk dat Čapek de Tsjechen telkens voorhoudt dat een klein land niet ook klein in zijn denken hoeft te zijn. De schrijver bewonderde de zeemacht die Nederland was. En ook de Zuiderzeewerken waren iets magistraals.

Bovendien ziet hij overal een opvallend streven naar kwaliteit.

Dus is dit boekje vooral aardig als Capek kritisch wordt, en dingen niet begrijpt. Zo zijn Volendam en Marken dan al vieze toeristentrekkers; vooral bedoeld om bezoekers geld lichter te maken.

Ook begrijpt Čapek weinig van de Nederlandse voorliefde voor de fiets. Hoewel een straat vol fietsers ook wel weer schoonheid heeft. En het rijwiel ook iedereen gelijk maakt onderweg.

[…] nu ze geen wraak meer op me kunnen nemen, zeg ik publiekelijk dat ik niet van ze houd, omdat ik het enigszins onnatuurlijk vind dat iemand op een fiets tegelijk zit en voortstapt. Zittende voortstappen: ook dat kan uiteindelijk van invloed zijn op het tempo van de vooruitgang van een volk. Je kunt langzaam trappen en toch snel vooruitgaan. Dat kun je al zien aan hoe ver het die Hollanders hebben geschopt, terwijl ze maar langzaam trappen, haast als in een vertraagde film. [17]