Real Life of Anthony Burgess ~ Andrew Biswell

‘De beste roman van Anthony Burgess is de autobiografie in twee delen over zijn leven.’

Een badinerend commentaar als dit had voor mij de aanmoediging horen te zijn om juist die memoires te lezen, en niet het portret door een ander. Had ik tenminste van de schrijfstijl van een literair auteur kunnen genieten.

Maar bij iemand met zo’n gigantische productie als Burgess weet je dat hij hele decennia weinig meer gedaan zal hebben dan schrijven. Dat leven van hem geloofde ik voor nu wel even. Mij interesseerde het werk meer, en dan vooral wat iemand daar over te zeggen had die alles had moeten lezen.

Burgess’ late roman Earthly Powers staat bijvoorbeeld hoog in allerlei ranglijstjes. Ik ben tot nu toe steeds blijven steken in het boek; onder meer door de ambitie van de auteur daarin de hele vorige eeuw even na te vertellen.

John Anthony Burgess Wilson [1917 — 1993] is vooral nog bekend om de roman A Clockwork Orange — nu net de uitgave waarover hijzelf het minst te spreken was. Het boek heeft ook twee verschillende eindes; éen voor de Britse markt, en éen voor Amerikaanse lezers.

Maar hij schreef 35 romans in totaal. Plus heel wat non-fictie, TV- en filmscripts, en literaire kritieken. Was hij ook nog componist van vele werken, in de klassieke traditie, die zelden worden uitgevoerd.

Biswell’s biografie The Real Life of Anthony Burgess zette vooral aan om meer van de kritieken en essays te willen lezen. Maar dat was ik toch al van plan.

Uit wat ik tot nu toe van Burgess las, sprak namelijk zo vaak een haast achteloos gebruikte intelligentie. Hij hoefde zijn belezenheid nooit met nadruk te bewijzen, maar had al die kennis toevallig wel.

Tegelijk werd door die biografie wel een vraag hoeveel van die eruditie uit bluf bestond — als hij de verhalen over zijn leven al zo vergroot had, was er dan niet ook een neiging om alles net even wat mooier te maken? Boudewijn Büch is lang de enige dwangmatige leugenaar niet geweest in de letteren. Dat type lijkt me eerder zelfs een archetype te zijn.

Biswell wees me onder meer op katholieke thema’s in Burgess’ romans — ook al geen reden voor mij om fictie te lezen — en wist me nergens echt voor te enthousiasmeren. De opgenomen commentaren van derden op het werk, zoals van een Clive James, maakten daarentegen wel nieuwsgierig. Zonder dat ik nu al meteen bestellingen voor boeken heb geplaatst.

Deze biografie blinkt vooral uit in het ontwarren van mythes. Zo klaagde Burgess altijd nooit een cent verdiend te hebben aan de film A Clockwork Orange. En dat was een grove leugen.

En er is de oermythe dat hij gedwongen door een fatale hersentumor in éen jaar drie romans schreef, en als literator debuteerde — met als doel zijn vrouw verzorgd achter te laten. Andrew Biswell heeft wel weten te achterhalen dat Burgess indertijd behandeld is voor iets, maar niet of er daarbij sprake van een levensbedreigende tumor. Laat staan dat die genezen werd.

Wel schijnt Burgess in de jaren voordien telkens in gesprekken aan anderen het dilemma hebben voorgelegd wat zij zouden doen in de wetenschap nog éen jaar te leven te hebben.

Dit boek blinkt kortom uit in feiten. Het schiet alleen wat tekort in stijl en verhaal om op zichzelf ook iets te betekenen. Ook bevreemdde het me dat de hele jaren tachtig niet voorkomen in de biografie.