Sweet Tooth ~ Ian McEwan
De meest recente roman van Ian McEwan is een boek dat ik nog eens herlezen moet. Omdat er een draai komt, aan het einde. Die al het voorafgaande ineens in een ander licht zet.
Dit maakt dat ik mijn oordeel over Sweet Tooth waarschijnlijk moet uitstellen tot na de derde lezing. Omdat ik bij de eerste herlezing waarschijnlijk allereerst zal kijken welke aanwijzingen ik de eerste keer gemist heb.
Sommige elementen uit McEwan’s verrassing waren me wel opgevallen. Zo is éen van de belangrijkste personages uit Sweet Tooth een jonge schrijver. En als er werk geciteerd of geparafraseerd werd van deze Tom Haley leken me dat teksten te zijn van een jonge Ian McEwan — uit de verhalenbundel In Between the Sheets vooral.
De roman speelt zich af in het Groot-Brittannië van 1972 — met de mijnstakingen op de achtergrond, en dus de energieschaarste in het land, en andere ellende.
Vanzelfsprekend woedde de Koude Oorlog op dat moment nog steeds. Ook was Bloody Sunday in januari van dat jaar — al wordt er dacht ik niet rechtstreeks verwezen naar dat element van ‘the troubles’.
En tegen deze achtergrond gaat de roman dan over wat éen van de Britse geheime diensten — MI5 — kan doen om de tijdsgeest te beïnvloeden.
Een pion in dat spel is de eigenlijk hoofdpersoon van het boek, de schone Serena Frome. Die al tijdens haar wiskundestudie in Cambridge gepaaid wordt om ambtenaar bij MI5 te worden — en daarmee spion.
Serena wordt na enige tijd ingezet om Tom Haley tot een fulltime schrijver te maken. Zij moet hem overhalen om een ruime werkbeurs te accepteren. Haley wordt namelijk door velen gezien als veelbelovend. En anders dan vrijwel al zijn generatiegenoten is hij niet overtuigd links, maar aanzienlijk gematigder; nee zelfs kritisch op wat in sommige communistische landen gebeurt. Zijn geluid zouden meer mensen moeten horen, zo is besloten
En MI5 heeft hiervoor een dekmantelorganisatie opgericht, die veelbelovende culturele initiatieven ondersteunt — wat minder uniek is dan het lijkt: het literaire tijdschrift Encounter van Stephen Spender werd door de CIA gefinancierd, schijnbaar zonder dat de makers dit wisten.
Vanzelf krijgen Serena Frome en Tom Haley dan iets. En volgens mij zit de kern van dit boek in de gesprekken die zij voeren over literatuur.
Serena is ondanks haar wiskundestudie altijd en veel blijven lezen — ze had ook liever Engels willen studeren, maar mocht niet van haar moeder.
Tom verwijt haar te basaal te lezen. Te zeer uit te zijn op herkenning, en sympathie voor de personages. Terwijl een beetje schrijver trucs gebruikt om zijn doelen te bereiken, en nog zo veel meer kan met een tekst.
En Sweet Tooth is ook zo’n roman met een grote truc.
Dus kan ik mijzelf verwijten een beetje te veel gelezen te hebben als een Serena Frome.
Aanvankelijk had ik ook grote sympathie voor haar. Ook ik heb ooit wiskunde gestudeerd, zonder daar nu bijzonder in uit te blinken. Om tezelfdertijd nog heel veel romans te lezen.
Maar na een tijdje begon haar personage me behoorlijk tegen te staan, zonder dat precies te omschrijven is waarom. Ze werd me wat te mutsig. En vast ook te zeer een mannenfantasietje van een jonge vrouw alleen in de grootstad — wat ik McEwan verweet.
Dus kwam de ontknoping van de roman niet helemaal als een verrassing. Bovendien had ik kunnen vermoeden dat het eind een verrassing brengen zou; dat hij heeft eerder geflikt; in de roman Atonenement bijvoorbeeld. Alleen wreef het slot me dus in nogal wat aanwijzingen gemist te hebben. Waarmee Sweet Tooth dus ook de vraag oproept of dit dan is wat ik verlang van fictie. Een spel. Intelligent vermaak.
Waarmee vervolgens een vraag wordt of het me raakt dat er met mijn voeten gespeeld is.
RSS feeds