Indian Clerk ~ David Leavitt
Verhalen over geniale geleerden worden gretig doorverteld. Helemaal als deze mensen vooral in hun hoofd aanwezig waren, en de rest van hun leven er wat onhandig bijnamen. Misschien is dat omdat wij geruststelling vinden in zulke anekdotes. Nooit zal ons een geniale gedachte overkomen. Maar we redden het toch heel wat beter in het dagelijks bestaan.
Voor mijn februari-projectje had ik het boek The Man Who Knew Infinity willen lezen, A Life of the Genius Ramanujan. Dat boek is nu al maanden onderweg.
Toen viel me bij het doornemen van David Leavitt’s bibliografie op dat hij niet alleen over Alan Turing had geschreven. Ook hij had zich gewaagd aan een levensbeschrijving van de Indiase wiskundige S. Ramanujan. En zijn boek was wel te krijgen.
Bleek die uitgave een roman te zijn. Een vie romancée. The Indian Clerk behoort tot het genre dat ik normaliter verafschuw.
Toegegeven, goede biografieën zijn moeilijk, zo niet onmogelijk, om te schrijven. Niet alleen moeten de feiten kloppen — wat jaren research vergt — er moet ook een aardig verhaal worden gemaakt van zo’n leven. Terwijl de meeste levens geen vanzelfsprekende verhaalboog hebben, behalve dan dat ze altijd eindigen in de dood. En vervolgens moet de biograaf dan wat mij betreft het leven van de geportretteerde benutten om de tijd te verduidelijken waarin deze leefde.
Schrijvers die voor een portret dan liever op hun fantasie leunen, lijken zo bezien laf. Om niet te zeggen lui.
Toch was The Indian Clerk geen onaardig boek. Wat vooral kwam omdat David Leavitt de eigenlijke hoofdpersoon van de roman meestal buiten het verhaal laat. De vertelling gaat enkel over de jaren in Engeland van de Indiase wiskundige. En de auteur waagt zich verder nauwelijks aan speculaties over wie Ramanujan nu precies was.
Verteller van de roman is de wiskundige G.H. Hardy — die op boeklog ook zelf nog eens aan het woord zou komen. En deze Hardy ontving op zekere dag een brief uit de koloniën van een amper geschoolde Indiase kantoorbediende, die hem vroeg eens te kijken naar enkele wiskundige ideeën die hij had uitgewerkt.
Deze bediende was vanzelfsprekend Srinivasa Ramanujan [1887 — 1920].
Hardy spendeerde vervolgens weken met een collega om uit te zoeken of het groots was wat de Indiër hem had gestuurd, of de grootst mogelijke onzin.
Vervolgens kostte het nogal wat moeite om Ramanujan naar Engeland te krijgen.
Daar aardde die vervolgens slecht.
En al dit speelt zich dan af tegen het decor van de Eerste Wereldoorlog. Waardoor Cambridge leegliep. De helft van de studenten en docenten had dienst genomen. En de helft die bleef, bestond uit bejaarden, invaliden, gekken, en tijdelijke bezoekers uit de wingewesten.
Leavitt blonk wat mij betreft vooral toch daarin uit in deze roman: de aankleding deugde. Ook manoeuvreerde hij slim door Hardy als verteller te nemen. Dus is het logisch dat er nauwelijks iets in het boek voorkomt over het jaar dat Ramanujan in een afgelegen sanatorium doorbracht — na een mislukte zelfmoordpoging.
De wiskunde is alleen wat mager behandeld in de roman. Ook die is decor. Kennis is allereerst magie bij Leavitt. Terwijl de wiskunde toch het voornaamste was dat me interesseerde aan de hoofdpersoon. Om de eeuwige vraag bij alle exacte wetenschappen: was de geniale geleerde enkel zijn tijd vooruit, en waren anderen later ook op deze ideeën gekomen? Of was het echt uniek wat hij of zij kon zien?
Bij natuurkundigen heb ik dan altijd het idee dat er genoeg collectieve inspanning is om vooruit te komen in kennis. Voor wiskunde geldt dat alleen niet. Wiskunde is allereerst een verzamelnaam, voor hele reeksen aan aparte kennisgebieden. Waarvan sommige toch amper geëxploreerd worden, als er geen schoonheid of direct nut te vinden lijkt te zijn.
Ramanujan ontwikkelde zich in isolement. Is er diens vroege dood nog, en daardoor het gegeven dat hij slechts enige jaren mee heeft gespeeld op het grote bord. Weliswaar levert dit een prachtige mythe op — maar juist daarom was ik bij hem zo geïnteresseerd in wat legende was, en wat waarheid.
RSS feeds