Bernhard ~ Annejet van der Zijl
Eerder schreef ik al eens dat de biografie als genre voortkomt uit de traditionele heiligenlevens en de portretten van grote mannen. Die geschreven werden opdat wij van hun deugden zouden leren. En dat biografen daarom misschien tegenwoordig weleens naar het andere uiterste doorschieten — waardoor het kan lijken of het hen in hun boek allereerst te doen is om de betekenis van de geportretteerde sterk te relativeren. Ook die was slechts een mens, met vaak behoorlijk menselijke fouten.
Alleen kon Bernhard van Annejet van der Zijl vooraf al niet naar een van beide uitersten doorschieten. Want wijlen prins Bernhard [1911 — 2004] was bij leven al te vaak kritiekloos geportretteerd als een schalkse charmeur, enorm geliefd bij de veteranen. En andersom hadden tegenstanders van het koningshuis hem al te vaak afgeschilderd als de baarlijke duivel.
Wat deze biografie daarom allereerst in de tijd lijkt aan te brengen is een betere maat. Simpelweg door de feiten te laten spreken.
Want wat Bernhard over zijn eigen leven verteld heeft, was zelden de hele waarheid; hoogstens nog net een fel dramatisch ingekleurde versie daarvan.
En dat zo veel anderen kritiekloos geloofden bijvoorbeeld dat hij model zou hebben gestaan voor James Bond zegt toch ook allereerst iets over hen.
Maar hem zaken in de schoenen schuiven als de Stadhoudersbrief, of het verraad van de Slag om Arnhem in de Tweede Wereldoorlog, is al evenzeer niet zo zinnig. Van zo veel betekenis is de man helemaal niet geweest in die tijd. Zo belangrijk was hij nooit. Bernhard werd indertijd rustig overal buitengehouden — wat hij nadien alleen natuurlijk moeilijk kon beamen, omdat zo velen hem zo graag als hun oorlogsheld wilden zien.
De biografie Bernhard is daarom allereerst een boek over een verstandshuwelijk. Over hoe in de jaren dertig de hele Nederlandse diplomatieke dienst op zoek was naar een echtgenoot voor het enigste kind van koningin Wilhelmina. Een wat plompe ongracieuze dochter was dat, die een weinig aantrekkelijk Hof representeerde, in een ook al niet bijster interessant land.
Dook er vanuit de horden machteloos geworden prinsen in de Weimarer Republik zowaar eentje op die zowel de koningin als haar dochter wel beviel — ook al viel het aan anderen op dat deze jongeman zich heel wat beter voordeed dan hij was.
Juliana bloeide zelfs duidelijk op in de eerste jaren van haar relatie met Bernhard. En hij had voortaan alle snelle auto’s in zijn leven die hij wilde, want de Oranjes zijn nu eenmaal rijk.
Bleef Bernhard de rest van zijn leven overigens opvallend geldbeluste trekjes hebben. Nooit had hij genoeg .
En met die wat oeverloos overkomende inhaligheid lijkt het egoïsme van dat leven mij ook het best getekend. Annejet van der Zijl heeft voor dit boek bijvoorbeeld keurig uitgezocht dat hij voor de oorlog lid was van de SA, zonder dat daar enige dwingende reden voor was. Terwijl hij altijd beweerd heeft dat hij zonder lidmaatschap geen tentamens had kunnen doen op de universiteit. Wat dus onzin blijkt te zijn; zoals iedereen had kunnen weten die zich even in de materie verdiept had.
De SA had alleen wel een heel aantrekkelijke motordivisie, met leuke auto’s waarin het fijn rondscheuren was. En Bernhard had als student geen eigen auto.
Altijd als het om de geschiedenis van Juliana en Bernhard gaat, speelt die na-oorlogse periode een grote rol. Wat logisch lijkt, omdat Juliana in 1948 haar moeder opvolgde als koningin der Nederlanden. En alleen daarom al was het prettig om een boek te lezen over dat koningshuis waarin nu eens niet de Hofmans-affaire of de Lockheed-affaire van enorme betekenis worden gemaakt; sterker nog, waarin zulke gebeurtenissen in een luttel tal alinea’s zijn afgedaan. In deze biografie telt de hele periode na 1945 nog net éen hoofdstuk.
Vond ik de levensgeschiedenis van Bernhard overigens pas interessant worden vanaf het moment dat hij zijn eigen keuzes maken ging, dus op de universiteit. Hoeveel werk Annejet van der Zijl er ook aan gehad zal hebben om bijvoorbeeld de positie in de tijd vast te stellen die het prinsdom had van waaruit hij stamde.
En toegegeven, had een ander dan Annejet van der Zijl dit boek geschreven, dan had het hele onderwerp me waarschijnlijk niet eens geïnteresseerd.
RSS feeds