Henning Mankell ~ Kirsten Jacobsen
Merkwaardig eigenlijk, dat schrijversbiografieën doorgaans pas geschreven worden als zo’n auteur al dood is. Zo iemand zou anders toch de beste bron over zijn of haar leven kunnen zijn.
Maar blijkbaar besteden schrijvers het schrijven liever niet uit aan anderen.
Aardigst aan de biografie Henning Mankell van Kirsten Jacobsen vond ik misschien daarom wel dat het boek allereerst uit gesprekken bestaat van de dan nog levende auteur met een leeftijdgenoot. Waardoor de korzeligheid van de geportretteerde zeker in het begin goed doorklinkt. Mankell wordt duidelijk niet graag lastig gevallen om niets. Is hij ook nog eens introvert; eentje van het menstype dat nogal slecht tegen kan tegen gesprekken zonder inhoud.
Jacobsen sprak Mankell verschillende malen in de jaren 2010-2011, als deze auteur inmiddels het middelpunt is geworden van een hele industrie. Veertig miljoen boeken zijn er dan van hem verkocht. Vijftig keer per week werd hem verzocht om ergens aan mee te werken of iets te doen. Alleen daarom al wordt de auteur omringd door gedienstigen die de belangstelling van buiten filteren.
Als Kirsten Jacobsen een keer Mankell’s reisschema ziet, begrijpt ze niet waar hij nog de tijd vandaan haalt om ook nog te schrijven. Waarop hij onder meer uitlegt dat hij een boek eerst helemaal doordenkt, en er dan pas voor gaat zitten om het op te schrijven. En dat schrijven lukt overal.
Wanneer de gesprekkenreeks begint, stelt zij het liefst over de boeken te willen praten. Waarop hij haar moet uitleggen toch vooral het belang van zijn toneelwerk niet te onderschatten. Niet iedereen leest boeken. Niet iedereen kán lezen. Terwijl analfabeten nu net wel toneel kunnen begrijpen.
Het was voor mij goed om zowel dit portret te lezen, als Drijfzand, Henning Mankell’s autobiografie in eigen woorden. Vanzelfsprekend komen bepalende momenten in het leven van deze auteur in beide boeken voor. Alleen zijn er toch accentverschuivingen.
Drijfzand is bijvoorbeeld veel concreter over de stap die Mankell als zestienjarige zette om abrupt met het Gymnasium te stoppen, aan te monsteren, en een tijdje illegaal in Parijs te werken.
Henning Mankell daarentegen biedt ook stemmen uit zijn naaste omgeving over de auteur. Die dan bijvoorbeeld uit Mankell’s levensgeschiedenis gaan verklaren waarom al zijn boeken over controle gaan; en daarmee de angst om controle te verliezen. Zijn moeder had namelijk toen er drie kinderen waren radicaal voor zichzelf gekozen, en het gezin verlaten.
En enkel deze biografie vertelt over de betekenis van Ingmar Bergman in het leven van Henning Mankell; die zijn schoonzoon werd. Beide mannen hebben toen tien jaar op hetzelfde eiland gewoond en gewerkt; en veel gepraat.
Tegelijk las ik portret en autobiografie niet zozeer om meer over de schrijver Henning Mankell te leren. Voor mij woog een ander raadsel zwaarder. Want de man is geliefd, over de hele wereld, in heel andere culturen ook als de Zweedse of de onze. Maar geen van zijn romans heeft me ooit gesmaakt. Het lukte me slechts om er éen uit te lezen; enkel omdat dit moest voor een reeksje op boeklog.
Nu is het uitspreken van mijn oordeel niet bedoeld als diskwalificatie van Henning Mankell en diens werk. Smaken verschillen. Mij intrigeert allereerst het waarom van mijn onverschilligheid. En dan denk ik dat mij ergert dat de schrijver me te bekende trucjes toepast in zijn romans. In een toneelstuk of in een film werken die vaak heel goed om het verhaal met vaart een nieuwe wending te geven; anders zouden ze daar ook nooit tot tropes zijn geworden. Alleen kent een grootconsument van cultuur deze kunstgrepen ook — en lees ik daar in mijn geval liever geen boeken meer voor.
RSS feeds