Pluche ~ Femke Halsema

► door: A.IJ. van den Berg

Ruim twaalf jaar in de politiek, en wat heeft het opgeleverd? Dat is de vraag waar Femke Halsema mee worstelt als ze de Tweede Kamer verlaten heeft, en de fractie die zij achterliet vrij snel vervalt in onderling geruzie. Is al haar werk om GroenLinks te positioneren als een serieus te nemen politieke partij dan voor niets geweest?

Femke Halsema ging eind 2010 weg, na Kamerlid te zijn geworden in 1998.

Toch lijkt pas in het voorjaar van 2017 haar laatste nog lopende inspanning om tot structurele veranderingen te komen in Nederland te zijn vastgelopen. Want dan stokt het, waar het Halsema in 2004 nog lukte om de grondwetswijziging voor de eerste keer door de Tweede Kamer te loodsen die beoogde om het voor rechters mogelijk te maken wetten aan de constitutie te toetsen.

Beschaafde landen hebben gewoon een Constitutioneel Hof. In Nederland mogen de politici net doen alsof zij juridisch alwetend zijn. Met als gevolg bijvoorbeeld dat al decennia toch vrij basale grondrechten hier stelselmatig zijn ingeperkt door de grote partijen VVD, CDA, en PvdA. Zo is onze privacy om zeep gebracht door duizend kleine sneetjes.

Over grondwetswijzigingen moet alleen het hele parlement twee keer beslissen, met tweederde meerderheid. Daar zit dan doorgaans een verkiezing tussen, waarop een heel nieuwe zetelverdeling volgt. En die tweede keer was Halsema er zelf niet meer bij.

In Pluche krijgt deze constitutionele kwestie amper aandacht. Al merkt Femke Halsema er nog wel over op verder te zijn opgeschoten met deze zaak dan wie ook in het parlement sinds 1848 lukte.

En ik vind het dan jammer dat zulke wat abstractere onderwerpen buiten dit boek zijn gebleven.

Al is het tegelijk te billijken dat een politicus die heel haar actieve leven nooit enige regeringsmacht heeft gehad, liever niet al te rechtstreeks in gaat op wat een geploeter het is om telkens weer in de oppositie terecht te komen; en daarmee eigenlijk nauwelijks nooit eens ergens invloed op te kunnen uitoefenen.

Femke Halsema [1966] bewaart haar abstracte politieke ideeën in het boek enkel voor de momenten als getoond wordt waar zij meende dat het met GroenLinks naartoe moest. Als ze toch nog even partijpropaganda bedrijft.

Pluche is daarmee als boek nog het meest gewoon de kroniek: Mijn jaren in de Tweede Kamer 1998-2010; en wat er al die tijd zoal passeerde. Van hoe zij als onbevangen Kamerlid, die nog veel te openhartig was in haar eerste interviews, uitgroeide tot een bekende Nederlander, die in haar positie als fractieleider soms eerder als analyticus bezig was dan een puur partijpoliticus. Was er pas op het laatst een mogelijkheid om mee een kabinet te gaan vormen. Mark Rutte (VVD) en het CDA regeerden echter liever met de rechts-extremist Geert Wilders en diens stemvee.

Kreeg ze in die jaren een tweeling.

Meende menig dappere Vaderlander ondertussen ook nog haar met de dood te moeten bedreigen.

En de Nederlandse politiek veranderde in de jaren 1998-2010. Zelfs al werd pas met de kamerverkiezingen van 2017 goed zichtbaar waar deze veranderingen toe zouden leiden. Want de kiezers raakten op drift. En zelfs de drie grote partijen — CDA, PvdA, en VVD — die altijd in de regering zaten, hebben inmiddels tezamen al geen meerderheid meer in het parlement.

Daarentegen zijn enkele kleintjes, waaronder GroenLinks, plots uitgegroeid tot partijen die ineens de dubbele cijfers haalden aan zetelaantallen.

En zo bezien beschrijft Femke Halsema misschien wel het einde van het tijdperk — van een laatste periode van vanzelfsprekende stabiliteit. Van toen de traditionele regeringspartijen onbeschoft machtspolitiek konden voeren als ze in het kabinet zaten; en dan gauw eens om daar enkel zelf beter van te worden.

Halsema stipt enkele ontwikkelingen wel aan, terloops, in haar kroniek. Ze zag de LPF opkomen en ondergaan, en Geert Wilders de onbeschofte one-liner introduceren in het parlementaire discours. Ze maakte mee hoe de toch al zo matige kwaliteit van de parlementaire pers nog verder verslechterde omdat de specialisten wegbezuinigd werden bij de kranten.

Pluche laat bovenal voortreffelijk zien welk enorm belang beeldvorming heeft in de Nederlandse politiek. Femke Halsema is eerlijk over enkele verbale uitglijers die zij zelf maakte, en die vervolgens nogal opgeblazen werden. En er speelde de affaire Duyvendak, die er toe leidde dat dit Kamerlid van GroenLinks weg moest, omdat zijn imago van radicaal activist de partij schade toebracht.

De ietwat ingevoerde lezer weet alleen: sindsdien is het enkel erger geworden. Politiek gaat straks helemaal nergens meer over; behalve dat mensen daarmee een platform krijgen om zichzelf te profileren als sterke man of vrouw — exploitanten worden van alle eeuwige ontevredenheid — wat ze dus totaal ongeschikt maakt voor een democratie waarin geen enkele partij ooit een absolute meerderheid haalt; en het dus altijd aankomt op de edele kunst van het compromissen sluiten.

En helaas is Pluche ook zo eerlijk geschreven, dat ik me afvraag waarom iemand zichzelf nog een positie in de Nederlandse politiek aan zou willen doen — behalve als rite de passage van hoogstens een jaar of tien, onderweg naar een leuk baantje ergens in de publieke sector. Als er altijd over alles overlegd moet worden. Als ontevredenheid altijd weer oplaait, na tijden als een veenbrand ondergronds te hebben gesudderd. Als het zo zelden lijkt te gaan over zoiets als een algemeen belang.