Hello World ~ Hannah Fry

Iets meer dan de helft van het bezoek aan boeklog belandt hier via Google tegenwoordig. Dat percentage is ook weleens groter dan 90% geweest, toen Google deze website hoger waardeerde, en steevast al op de eerste pagina met zoekresultaten plaatste.

Niemand kijkt ooit naar de tweede pagina met zoekresultaten.

Toch is deze website niet wezenlijk anders dan toen Google er die hoge waardering voor over had. Sterker nog, boeklog bevat nu aanzienlijk meer unieke inhoud, en bestaat ondertussen nog langer, wat wijst op grote stabiliteit — om twee van de criteria te noemen die gebruikt worden om websites te rangschikken op kwaliteit.

Alleen wegen er inmiddels meer parameters mee om een site te beoordelen. Sommige daarvan zijn wel algemeen bekend, zoals dat Google een beveiligde verbinding hoog waardeert, of dat de pagina’s van een website zich automatisch aanpassen aan de grootte van het scherm van een bezoeker. Andere beoordelingscriteria zijn een bedrijfsgeheim.

Maar, om het enorme belang met je website op die eerste pagina te komen van de zoekresultaten bestaat er al een tijd een hele industrie die claimt Google’s onkenbare wegen wel degelijk te kunnen doorgronden. Search Engine Optimization (SEO) heet deze hedendaagse windhandel in goed Nederlands. En tussen Google en de SEO-ers is een stille wedstrijd gaande. Google verfijnt telkens opnieuw de methoden om de waarde van websites te wegen, en de handelaars in toegankelijkheid passen daarop tegen hoge betaling de sites van hun klanten weer aan. 1

Google’s methode om de inhoud van websites te rangschikken is een algoritme — al wegen er in dit geval meerdere algoritmen mee. En het mag werkelijk bijzonder heten dat dit sorteermechanisme telkens wordt bijgesteld; om die pogingen tot manipulatie door de SEO-industrie. Want met menig algoritme moet het eerst schandalig mis gaan, voor daar eens iets in wordt aangepast.

Hello World van de Britse wiskundige Hannah Fry gaat over de betekenis van algoritmen voor het dagelijkse leven. Alleen staat ze in het boek vooral stil bij de sociale gevolgen van als het mis gaat met zo’n blind mechanisme. Wat een algoritme precies is technisch gezien, en hoe zo’n sorteermechanisme gemaakt wordt, valt buiten het bestek van het boek.

Heel veel nieuws vertelde ze mij daarom niet; dit boek is te zeer als algemene inleiding bedoeld voor een half geïnformeerd publiek. 2 Numbers Rule Your World van Kaiser Fung bijvoorbeeld beschrijft bijvoorbeeld veel grondiger wat er zoal kleeft aan het verzamelen van grote hoeveelheden data. En Messy van Tim Harford gebruikt weleens dezelfde voorbeelden als Hannah Fry om uit te leggen wat er mis kan gaan als mensen denken netjes alles op orde te brengen.

Als je automatische systemen zo goed worden dat je er blind op gaat vertrouwen, kan dat nogal ten koste gaan van de eigen vaardigheden en het beoordelingsvermogen. Air France vlucht 447 uit Rio stortte in de Atlantische Oceaan omdat de tweede piloot nooit zo’n vliegtuig eigenhandig had hoeven vliegen, en daarom precies het verkeerde deed op het moment dat de boordcomputers faalden.

En een psychologisch verschijnsel gegeven als dat levert dan weer heel een principieel probleem op voor de toekomst van de chauffeurloze auto, zoals Hannah Fry aanstipt, als iemand die nooit gereden heeft dan toch zelf moet sturen.

Hello World is vooral goed in het actuele tijdsbeeld dat het biedt. Zo wordt ook al over de propaganda-oorlog verteld die Facebook mogelijk maakte, toen het bedrijf Cambridge Analytica de data over Facebook-leden kon benutten om hen gericht telkens weer desinformatie te tonen.

En heel haar boek is éen pleidooi om de menselijke waarden in het oog te houden bij de inzet van technologie. Daartoe verkent Hannah Fry onder meer de digitale ontwikkelingen in de rechtspraak en criminaliteitsbestrijding, de kunsten, het vervoer, de gezondheidszorg, en gaat ze in op wat het betekent dat ons gedrag online door tientallen bedrijven kan worden vastgelegd.

Toch lijkt me dat het belangrijkste hoofdstuk het allereerste is in dit boek. Als het om de macht gaat die de verzamelaar van data krijgt over degenen van wie de gegevens verzameld zijn. Daarbij loopt het om tal van redenen weleens iets spaak. Waarbij het meest fundamentele probleem bestaat uit een oerwet van de informatica:

Garbage in = garbage out [gigo].

Een systeem is zo goed als de kwaliteit van de data waarmee het werken moet. En als die informatie door mensen moet worden ingevoerd, gaat daarbij gauw eens van alles mis. De Nederlandse overheid heeft ooit verplicht dat van elke burger vingerafdrukken moeten worden vastgelegd, in het paspoort. Dat vastleggen ging in meer dan 20% van de gevallen op het gemeentehuis verkeerd.

Nog een geluk dat dit bekend is geworden. En dat die centrale nationale database met vingerafdrukken er nooit kwam, die heus niet gebruikt zou worden door de politie.

Hello World bevat verschillende voorbeelden van levens die totaal verwoest werden omdat een veiligheidsdienst blind de gegevens vertrouwde waar een computer mee kwam, terwijl die informatie niet klopte.

Wat in het boek van Hannah Fry wel ontbreekt is een meer afstandelijke afweging over de vraag waarom wij, de overheid, het bedrijfsleven, zo graag blind op nieuwe technologie willen vertrouwen. Welke problemen we denken daar mee weg te kunnen nemen. Of waarom die problemen toch als probleem worden ervaren. Ofwel, mijn eeuwige vraag blijft: waarom is er bij machthebbers immer zo’n blind techno-optimisme, en vallen ze voor werkelijk elke verkooptruc van handelaren in luchtkastelen tuk op grote omzet.

Het belang van hoe Google informatie rangschikt, is van minder betekenis dan wat onze overheden doen, met hun duizenden databases waarin we allemaal voorkomen, in verschillende hoedanigheden. Of dat informatie uit die bestanden wordt samengevoegd om risicoprofielen vast te leggen van ieder van ons (SyRI).

Hannah Fry, Hello World
How to be Human in the Age of the Machine
244 pagina’s
Doubleday, 2018

1. Twee soorten parasieten maken allereerst elkaar rijker, de nieuwe economie. De nieuwe symbiose. [↩]
2. Op mijn andere weblog schrijf ik al sinds 2001 over deze zaken, zoals die database met vingerafdrukken. [↩]

[x]opgenomen in het dossier: digitale cultuur, privacy