Messy ~ Tim Harford
Voor mijn geestelijke gezondheid is het doorgaans beter om economie niet als een wetenschap te zien, maar eerder als een iets te gretige handlanger van de politiek; voornamelijk bedoeld om machthebbers verstandig klinkende drogredeneringen te bezorgen; in ruil voor wat invloed en daarmee ook macht.
Anders is de hoge status niet te begrijpen die wordt toegekend aan de woorden van economen — helemaal niet als dat economen zijn deze werden opgeleid in de Nederlandse traditie van de heilige Tinbergen; een man die de hele wereld zo drastisch wist te versimpelen dat deze ineens in rekenmodellen paste, en plots in cijfers uit te drukken scheen te zijn.
Toegegeven, er zijn ook economen die proberen om te laten zien dat alles nogal wat ingewikkelder in elkaar steekt dan vakgenoten het doen voorkomen. Tim Harford is er met regelmaat zo éen. En zijn Messy leek me een sterk politiek geladen boek; ondanks dat er schijnbaar geen enkel politiek besluit in verkend wordt.
Harford schreef namelijk een boek vol over de problemen die er ontstaan als mensen netjes alles op orde willen brengen. Met heldere regels, bijvoorbeeld. Want zulke besluiten hebben altijd ongewenste consequenties; die nogal dramatisch kunnen uitpakken ook. Vervelender zelfs dan had gehoeven; omdat er dan zo blind op vertrouwd werd dat alles wel zou werken als bedacht.
Met regelmaat komen er bijvoorbeeld grappige kortjes in de krant over chauffeurs die zo blind op hun satellietnavigatie vertrouwden dat ze een route kozen die werkelijk te onnozel voor woorden was. Vlakbij mijn huis is er een laag viaduct waar zich meerdere keren per jaar een bestelbus of camper onder klem rijdt. Had de bestuurder gauw weer eens gemeend dat zijn GPS het beter wist dan de eigen ogen hem aanraadden.
Alleen gaan vergelijkbare mechanismen ook op in tal van andere terreinen.
Air France vlucht 447 uit Rio werd gevlogen met een Airbus A330: een vliegtuig dat zo veilig is door zo veel geautomatiseerde systemen, dat de piloten daarvan geen enkele ervaring meer hadden om het helemaal zelf te bedienen. Dus vlogen ze het veel te ruw toen het er op plots aan kwam dit zelf te doen, omdat de automatische piloot die ruimte gaf, vanwege een noodsituatie, en daarmee waren het de piloten die het vliegtuig lieten crashen.
En ik zie dan meteen parallellen met het blinde vertrouwen dat politici bijvoorbeeld kunnen hebben in Big Data, en de algoritmen die nuttige gegevens in deze berg aan informatie ziet. Waaraan vervolgens nogal wat kan mankeren. Bij dataverzamelingen moet de data foutloos worden ingebracht — wat vrijwel onmogelijk is — en algoritmen zijn bedacht door mensen, en deze brengen daarmee nog eens menselijke fouten en vooroordelen in. Maar verweer je als onschuldig burger eens tegen de overheidsbeslissing dat jij een fraudeur zou zijn, omdat hun nette systemen dit zeggen.
De naam Ron Kowsoleea, en zeker wat hem overkwam aan blijvende overlast, zou veel algemener bekend moeten zijn.
Messy is een vol boek, zo niet overvol, omdat Harford zijn these vanuit alle hoeken toelicht met talloze voorbeelden. En er komen zelfs Nederlanders in voor. Diederik Stapel bijvoorbeeld, de wetenschapper die de werkelijkheid in zijn onderzoeken stelselmatig aanpaste naar hoe hij wenste dat deze was — tot de rechtlijnigheid in deze aanpak gezien werd, en zijn bedrog daarop was aan te tonen.
En van mij hadden enkele historische vergelijkingen niet per se in het boek gehoeven. Die maakten het betoog niet sterker. De strijd in Noord-Afrika tussen Rommel en Montgomery gebruiken om uit te leggen waarom de permanente improvisatie van de Duitsers aanvankelijk zo succesvol was tegenover de orde van de Britten versimpelde mij de geschiedenis te veel. Er was meer aan de hand bij de geallieerden. Montgomery is bijvoorbeeld een wel heel speciaal leider; die later verweten is autistische trekjes te hebben gehad, en altijd immuun schijnt te zijn geweest voor commentaar van buiten; hoe valide ook. Reden waarom zijn landingstroepen later de slag om Arnhem verloren in 1944.
Het is Harford alleen niet kwalijk te nemen een boek te hebben geschreven voor een zo groot mogelijk publiek. Vlot geschreven. Amusant allereerst. Met zelfs nog wat zelfhulperigs erin ook, om de lezer zelfs op die manier te prikkelen.
Dus is zijn kritiek op de gevaren van het veel te blinde vertrouwen in geautomatiseerde systemen misschien wat verdekt. Of wat hij dan schrijft over de kwaliteit van leven en de blijvende dynamiek in een multiculturele stad, versus de voorspelbaarheid van een wereld waarin iedereen dezelfde afkomst heeft, en op elkaar lijkt, die nogal wat politici plots zo ambiëren. Lezer en schrijver maken alleen altijd nog samen een boek. En mij vielen deze elementen wel degelijk op.
RSS feeds