Recht & vrijheid ~ Frank Kuitenbrouwer

Het kunnen er nooit veel zijn, maar er bestaan boeken die ook ik had kunnen schrijven.

Moeten schrijven.

Ware het niet dat ik al andere zaken te doen had, en het niet mijn grootste ambitie in het leven is om andere mensen tot nadenken aan te zetten — laat staan een geweten te schoppen. Tegen de onverschilligheid van de massa kampen zelfs de Goden vergeefs.

De juridische columns in de bundel Recht & vrijheid bevestigden alleen wat ik altijd al geweten heb. De ontwikkeling van ICT — maar meer nog het overdreven zo niet blinde vertrouwen van politici en ambtenaren in deze technologie — tast de rechtstaat tot in zijn fundamenten aan.

Te veel columns van Frank Kuitenbrouwer had ook ik kunnen schrijven. Moeten schrijven. Al komt een heel aantal van zijn onderwerpen wel degelijk terug op mijn weblogs. Maar naast hier snel even wat tekstjes neerzetten elke dag, doe ik ook nog weleens iets om den brode. Had ik mijn ideeën en schrijflust van hier gecombineerd met mijn kennis van daar, dan had niet slechts ik meer geweten.

Vanuit deze positie zijn de beperkingen van Kuitenbrouwer’s columns helaas nogal zichtbaar voor mij. Die verschenen in een krant — NRC Handelsblad — waardoor de ruimte om iets te zeggen beperkt is, en er al evenmin al te diep gegraven kon worden; omwille van het lieve lezerspubliek.

Laat staan dat hij eens de afstand nam om een wat abstracter begrip uit te leggen; of de moeilijkheden die zo’n begrip omringen. Zoals rechtstaat. Zoals privacy.

Steeds was een actualiteit namelijk de aanleiding tot een column. En wat is dat toch een merkwaardig mechanisme. Waarom moeten politici eerst iets onnozels doen voordat er over zo’n onderwerp geschreven kan worden?

En ik durf de stelling aan menigmaal nieuws al te hebben kunnen signaleren voor het nieuws werd in andere media. Alleen telt zoiets nooit, voor deze media.

Recht & vrijheid bevat een bloemlezing uit de columns die Kuitenbrouwer schreef in de jaren 2005 -2009. En dan kan ik hier vermelden welke kabinetten toen regeerden. Alleen lijkt me dat dit er betrekkelijk weinig toe doet. Omdat een nieuwe regering altijd bestaat uit tenminste éen partij die er de vorige keer ook al in zat. En de verschillen in de kleur van de kabinetten altijd sterk worden overdreven. De mensen functioneren allereerst in het systeem, dat als een mammoettanker is die nauwelijks op het roer reageert. Waarom dan toch altijd aandacht voor wie nu weer claimt de beste stuurman te zijn?

Politici denken daadkrachtig over te komen door te handelen. En nieuwe technocratische maatregelen door te voeren. Waaraan weinig ideologie kleeft doorgaans. Behalve dan dat er dus een zelden benoemd absurd soort maakbaarheidsideaal bestaat; gebaseerd op het blinde vertrouwen dat nieuwe regels helpen.

Te makkelijk negerend dat door al die nieuwe aanpak als vanzelf ook nieuwe problemen ontstaan.

Fundamentele vragen worden te zelden gesteld, door de boven ons gestelden. En al evenmin is er een Constitutioneel Hof dat wetsvoorstellen afweegt tegen de Grondwet, en de universele mensenrechten. Kuitenbrouwer schrijft het. Ik wist dat al.

Is het zo bezien nog een wonder dat de elektronische stemmachine werd afgeschaft, in de periode die Kuitenbrouwer columns schreef. Alleen zijn politici hardnekkig, of dom, en studeert ondertussen alweer een nieuwe politieke commissie op herinvoering van dezelfde stemmachines.

Kuitenbrouwer’s belangrijkste conclusie in deze bundel is dat als regels eenmaal worden ingevoerd, ze gebruikt worden voor zaken die oorspronkelijk niet in de bedoeling lagen. ‘Function creep’ heet dit verschijnsel in goed Nederlands.

Eerst moest iedereen een identiteitskaart kunnen tonen, als een gezagsdrager dit eiste. Dat was een maatregel tegen ‘het terrorisme’. Vervolgens blijkt dat er geen terrorist zo ooit opgepakt wordt, maar is die verplichting tot het dragen van dat ID-bewijs er wel. Alleen wordt die ineens gebruikt om iedereen te pesten bij alledaagse overtredinkjes. Wie zonder brandend achterlicht rondfietst in het donker, en niet ter plaatse kan bewijzen te zijn wie hij of zij zegt te zijn, krijgt daarop een dubbele boete.

Bovendien heeft de Staat stiekem de vingerafdrukken opgeslagen die bijna alle burgers braaf afgaven, toen ze een nieuw paspoort of een ID-kaart aanvroegen. Dat hoefde niet van de EU; zoals politici desalniettemin halsstarrig beweerden. De centrale vingerafdrukkendatabase was een strikt Nederlands idee. Alexander Pechtold tekende daarvoor, voor het geval u denkt dat er onschuldige politici bestaan; en het nut heeft op deze lieden te stemmen.

Jaren kostte het om van de centrale vingerafdrukkendatabase af te raken. Nog steeds zijn alle gegevens niet vernietigd; of althans, ik geloof geen enkele verklaring van de overheid in deze ooit nog. Evenmin vertrouw ik de berichtgeving van de massamedia over zulke ontwikkelingen.

Kuitenbrouwer schreef goede columns, maar het gegeven dat hij niets meldde dat nieuw voor mij was, is niet helemaal te negeren.