Tot hier heeft de Heer ons geholpen ~ Herman Vuijsje

Vuijsje is een socioloog, en van sociologen kwamen tot nu toe de enige inzichten over geloof die me werkelijk wat zeiden. Een groot probleem van haast alle boeken in de categorie religie hier is namelijk dat die alleen maar afkeuren. Of belachelijk maken. En dat is misschien leuk voor de schrijvers om te doen, maar dat maakt hun woorden niet per se informatief. Toegegeven, een aantal onder hen kan heel amusant formuleren. Alleen helpt het onderschoffelen van religie mij niet om te verklaren waarom er dan zo veel gelovigen zijn.

In dit boek staan eindelijk eens antwoorden op een vraag als deze. Misschien omdat Herman Vuijsje dezelfde positie inneemt als ik. Ook hij gelooft niets, is evenmin zo opgevoed, maar heeft wel een fascinatie voor de vraag waarom mensen zich gedragen zoals ze zich gedragen.

En met zo’n vraag als uitgangspunt worden georganiseerde religies ineens een veel rijker studieobject dan al die openlijke atheïsten lijken te beseffen.

Waar ik nog niet uit ben, is of het goed is dat Vuijsje zich vooral tot de beschrijving van tendensen beperkt, en niet heel diep analyseert. Ja, er kan een duidelijke secularisering worden waargenomen hier, in Nederland. En beschreven wordt ook welke tussenfasen er allemaal zijn tot mensen het georganiseerde geloof helemaal durven op te geven. Maar toch blijft de vraag me iets te veel open wat dan de oorzaken zijn achter die ontkerkelijking; behalve dan dat ik daar zelf zo wel wat cliché-antwoorden op heb.

Nadenken over de oorzaken van de secularisatie zegt ook veel over wat het geloof dan bood, of biedt. Denk ik dan.

Waarmee trouwens niet gezegd zij dat Vuijsje niet uitgebreid en goed ingaat op wat religie zijn kan. Zelfs al leunt hij daarbij op de inzichten van zijn tante Jopie:

Ik heb weleens geprobeerd de ontwikkelingen in de fysica te volgen,’ zei ze, ‘maar het antwoord op iedere vraag werpt alleen maar nieuwe vragen op. Zijn we echt zoveel verder dan “In den beginne schiep God hemel en aarde” als we zeggen: “Eerst was er de Big Bang?” Er zijn dingen die de menselijke macht, denkkracht en emotie te boven gaan. Onderwerping daaraan zou je misschien als een religieus gevoel kunnen bestempelen.
Ik denk dat tante Jopie gelijk had en dat de huidige ruzies over het al of niet bestaan van God toekomstige generaties met onbegrip vullen zal. [209]

Overigens is dit een fraai en rijk geïllustreerd boek. Al stoorde het me wel eens als het lopende verhaal ineens onderbroken werd door een dubbele pagina met iets anders, zoals de beschouwingen met kindertekeningen van een tentoonstelling.