I Have Landed ~ Stephen Jay Gould

► door: A.IJ. van den Berg

Driehonderd essays schreef Stephen Jay Gould [1941 – 2002] voor het tijdschrift Natural History. Die werden vrijwel allemaal gebundeld. En I Have Landed is de laatste bundel uit deze reeks, die stopte met de vroege dood van de auteur.

Ik ben een liefhebber van deze essays, met éen paar kleine voorbehouden. Gould’s eclectische eruditie kan weleens vermoeiend zijn. En zijn enorme liefde voor honkbal — vooral de geschiedenis daarvan — maakt sommige van zijn verhalen domweg onbegrijpelijk voor een niet-Amerikaan.

Tegelijk is het heel prettig dat Gould de vele essays over biologie, de paleologie, de evolutieleer, of de wetenschapsgeschiedenis durfde af te wisselen met de vaak meer persoonlijk getinte honkbalplaatjes.

I Have Landed is een wat atypisch boek uit de reeks gebundelde essays, omdat éen actueel evenement van dat ogenblik zo’n grote rol krijgt. Stephen Jay Gould was van plan geweest op 11 september 2001 op Ellis Island te vieren dat een van zijn grootvaders, papa Joe, honderd jaar eerder voet aan land gezet had in de VS. Maar ja, er gebeurde die dag iets anders in New York dat alle aandacht vroeg.

Nogal wat opgenomen artikelen zijn dan ook geen essays, maar korte reacties van Gould op 9/11.

Ik kon meer genieten van een paar typische Gould-stukken, waarin hij van een vergeten wetenschapper — meestal uit de negentiende eeuw — met inzicht en liefde bespreekt wat diens werk heeft betekend. Darwin blijft de grote naam, vanzelfsprekend. Maar er zijn velen geweest die de ideeën gezaaid hebben waar Darwin mee verder kon. Net als dat dien werk lang niet volmaakt was, en door weer anderen verbeterd is.

Typisch genoeg onthoud ik dan vooral weer de stukken met de vreemde trivia. Zoals dat het in Nazi-Duitsland ook beleid was om niet-inheemse gewassen uit te roeien.

En het zal mijn zieke geest zijn, maar ik bedenk dan meteen welke planten in het verzet moesten; en waar die konden onderduiken.

Net zo weet ik best Gould’s stukken tegen het creationisme zo goed mogelijk te moeten bestuderen — die zijn namelijk nog altijd actueel, zelfs nu de relikitsch ‘intelligent design’ is gaan heten. Daar heb ik wat aan. Maar in plaats daarvan lees ik liever het opmerkelijke verhaal over Friedrich Tiedemann [1781 – 1861] — een Duitse wetenschapper het onzin vond om negers lager dan blanken te plaatsen in de gangbare taxonomie van de mensheid.