Dinosaur in a Haystack ~ Stephen Jay Gould

► door: A.IJ. van den Berg

Als het zo is dat in essays vooral de persoonlijkheid van de auteur telt, dan zijn me weinig essays liever dan die van Stephen Jay Gould. Die zocht tenminste nog eens iets uit dat mij weet te verrassen. Die wist tenminste wat, zonder daar zijn lezers mee te overdonderen of waanwijs op een afstandje te houden.

Zo heet een van de laatste essays uit deze bundel ‘Ordering Nature by Budding and Full-Breasted Sexuality’. Daarin legt Gould heel elegant uit hoe het nu zit met die taxonomie in de biologie, door hierbij van éen simpele vraag uit te gaan. Waarom heten zoogdieren toch zoogdieren? Waarom heeft Linnaeus indertijd gekozen om dieren op een vrouwelijke karakteristiek te ordenen, terwijl biologen nu juist zo verzot zijn op mannelijke kwaliteiten…

Beschouwingen over indelingen zijn er meer, in deze bundel. Wat altijd aardig is, omdat de methodes waarmee wij indelen ook zo veel zeggen over onze cultuur.

Gould was éen van zijn leermeesters voor altijd dankbaar dat die de mens tot een niet al te ver gevorderd zoogdier benoemde — als een soort die al vrij vroeg in de evolutie van de zoogdieren zijn kenmerkende eigenschappen had verworven. Het was zo makkelijk geweest de mens apart te zetten; en gewoon buiten de orde te houden. Omdat vrijwel iedereen dat nog altijd doet.

Enfin, mijn voornaamste bezwaar tegen georganiseerde religie, en alle uitwassen daarvan, is ook het antropocentrische karakter.

Nu goed, dan komt in vrijwel elk essay van Gould wel een keer Darwin voor. Maar ook ditmaal wist hij weer te laten zien dat Charles Darwin in zijn Origin of Species voortging op gedachten die anderen al gevormd hadden. Dat Darwin vooral te prijzen is omdat hij voor het eerst een enorme bewijslast meebracht voor die theorie.

Ging het ook nog een paar keer over taal, in deze bundel. Over de kracht van metaforen, bij grootvader en kleinzoon Darwin, maar bijvoorbeeld ook hoe het Papiamentu zich kon ontwikkelen — want ook daar zit een evolutie achter.