Bad Science ~ Ben Goldacre
Domheid is alom aanwezig. En misschien was dit altijd al zo. Maar er waren niet altijd media, die totaal onkritisch allerlei onzinnige claims doorbrieven van types die allereerst iets te verkopen hebben ter eigen gewin. De kranten staan vol met medisch nieuws dat helemaal geen nieuws is maar marketing. En de televisie geeft breeduit ruimte aan alle piskijkers, strontpeurders, en kwakzalvers die melden de mensheid gezond te kunnen maken, zelfs al hanteren deze daarbij methoden die principieel al niet deugen.
Of anders maken de media zelf wel medisch nieuws. Bad Science besteedt ruim aandacht aan een Brits angstverhaal over inentingen dat nergens op gegrond was, maar toch tien jaar lang telkens weer terugkeerde in het nieuws. Eén enkele onderzoeker linkte de MMR-prik (tegen bof, mazelen, en rodehond) aan het ontstaan van autisme. Alle andere onderzoekers zagen geen verband, en zien dit nog steeds niet. En toch was die ene paniekzaaier voor journalisten reden genoeg om stelselmatig alle tegenbewijs te negeren, en het Britse inentingsprogramma voor peuters jarenlang te ontregelen.
Autisme is een verzamelnaam voor een reeks aandoeningen die vrij vaak voorkomt. Dat er dus kinderen bestaan die ingeënd zijn en waarbij later autisme geconstateerd wordt, zegt op zich niets. Er zullen ook veel kinderen zijn die de MMR-prik hebben gehad en gaan roken in hun puberteit. Of die kaal worden na hun dertigste. Dus is er uiterste zorgvuldigheid geëist bij claims als dat A leidt tot B. Dat zouden journalisten moeten begrijpen.
Waarschuwingen tegen dit soort rare hypes zijn er natuurlijk wel. In Nederland hebben bijvoorbeeld Hans van Maanen en Peter Bügel zich met regelmaat tegen onzindelijke wetenschappelijke claims geweerd. In het Verenigd Koninkrijk is het dus de arts en opleider Ben Goldacre, met zijn column in The Guardian.
En hoewel ik van zijn werk geniet, en dit een bijzonder verhelderend boek vond, weet ik tegelijk dat het allemaal tevergeefs is.
Om te begrijpen wat Goldacre stelt, moeten lezers al bereid zijn een wetenschappelijke manier van denken te omarmen. Die manier van denken houdt allereerst in dat het niet uitmaakt of een autoriteit in een witte jas iets zegt, maar slechts of diens uitspraak gestaafd wordt door onderzoek van voldoende kwaliteit.
Maar begrijpen dat wetenschap bedrijven gelijk staat aan een kritische manier van denken — en een zorgvuldige manier van werken en testen — en dat de wetenschap niet een grabbelton is vol absolute waarheden, gaat voor de meesten al te ver.
En de pest is, in de geneeskunde komen zo vaak onverklaarbare verschijnselen voor. De mens kan geestelijk nogal veel invloed op zijn eigen gezondheid uitoefenen. Er bestaat een duidelijk placebo-effect; al is dat er zelden als iemand bijvoorbeeld een arm breekt. Dus kan homeopathie helpen, omdat iemand die een homeopathisch medicijn inneemt, wil dat het werkt.
Om dezelfde reden helpen dure merkmedicijnen beter dan goedkope generieke pillen met dezelfde bestanddelen. We zijn geprogrammeerd om te denken dat we krijgen naar wat we betalen.
Dit boek ontrafelt zulke mechanismen prachtig.
Goldacre is ook heerlijk op dreef, als hij bijvoorbeeld twee typisch Britse mediafenomenen ontmaskert. Zoals poeppeurder Gillian McKeith. Die op de televisie zo met d’r gekochte doctorstitel pronkt, dat zelfs echte doktoren dachten met een collega van doen te hebben. Alleen strookte dat niet met het nogal elementaire gebrek aan kennis over de biologie bij mevrouw McKeith, en de onzin die ze daardoor uitkraamt.
En dan is er ‘professor’ Patrick Holford. Een pillenverkoper die als voedingsdeskundige in alle grote Britse talkshows op televisie meepraat, en ondertussen in pseudogewichtige imponeertaal de meest wilde beweringen doet over de werking van pillen en preparaten. Zijn Vitamine C.-pillen zijn een beter geneesmiddel voor Aids-patiënten dan AZT, bijvoorbeeld.
Al is nog erger dat Holford als een der weinigen voedingsdeskundigen opleidt in het Verenigd Koninkrijk.
En dat wonderpillen niet bestaan.
De ontmaskering van deze mensen is heerlijk om te lezen. Maar ondertussen verdwijnt McKeith niet met schande overladen van de televisie, mag Holford ook overal zijn onzin blijven verkondigen, en worden critici als Goldacre op allerlei manieren juridisch gepest. De advocaten lazen mee met dit boek, zodat de auteur soms zichtbaar terugschrikt om uitspraken te doen die op smaad kunnen lijken.
Nu ja, wie leest er ook nog? En wie is er bereid om na te denken, als er zoveel deskundigen zijn die altijd het beste met ons voor hebben…
* Bad Science heeft een uitgebreide website.
Ben Goldacre, Bad Science
370 pagina’s
Harper Perennial 2009, oorspronkelijk 2008
[x]opgenomen in het dossier: geneeskunde
© Boeklog 2005-2019. Alle rechten voorbehouden
2 commentaren
boeklog.info op 17 april 2009 @ 14:39:39
Ben Goldacre is ook somber in dit boek. En wel om het simpele feit dat wij mensen blijkbaar zo in elkaar zitten dat we willen dat er wonderpillen zijn, en gemakkelijke oplossingen.
Op mijn andere weblog staat een geluidsfragment waarin twee wetenschapsfilosofen uitleggen dat we evolutionair misschien wel zo geprogrammeerd zijn.
Dat is op zich niet erg, als de media dat mechanismen nu maar eens leerden onderkennen, en werkelijk als waakhond fungeerden, en plaats van overdreven claims ook nog eens te hypen.
RSS feeds
Anna van Gelderen op 17 april 2009 @ 09:15:57
Ik lees al lange tijd met veel belangstelling Ben Goldacres weblog op http://www.badscience.net/ en heb daar veel van opgestoken. De ellende is inderdaad dat weblogs en boeken als deze voornamelijk gelezen worden door mensen die al rationeel en wetenschappelijk denken. Toch ben ik niet helemaal pessimistisch. Als er genoeg tegengeluiden zijn, zul je ook steeds weer mensen bereiken die wel bereid zijn om na te denken en overtuigd te worden. Tien jaar geleden wist ik ook niet dat homeopathie volstrekte onzin is, maar door weblogs als http://www.badscience.net/ en het uitstekende http://www.theness.com/neurologicablog ben ik inmiddels een heel stuk wijzer geworden.
Ben Goldacres moeite is dus toch niet helemaaal voor niks geweest ;-)