Bad Pharma ~ Ben Goldacre

Heel wat gretiger was ik om Bad Pharma van Ben Goldacre te hebben, dan om het te lezen. Zijn Bad Science-website en de latere uitgave met dezelfde titel hadden me tot fan gemaakt. Dus tekende ik al in op een aankoop voor zijn nieuwe boek verschijnen zou.

Alleen brak er online al een discussie over de inhoud los voor Bad Pharma uitkwam, die het boek ineens tot een al bekende verzameling kennis leek te maken.

Zo ging een deel van deze felle discussie over nogal bekend terrein. Die was in Nederland ook al gevoerd over Diederik Stapel, en alle mogelijkheden die er bestaan voor onderzoekers om fraude te plegen in de presentatie van hun onderzoeksresultaten.

En goed, dan vernietigde Stapel slechts de academische loopbaan van zijn promovendi; zo niet hun werkende leven. En dan is over de farmaceutische industrie, met zijn $ 600 mrd omzet op jaarbasis, te zeggen dat onderzoeksfraude daar toch echt mensenlevens kan kosten. Maar de enige tactiek die de pillenfabrikanten toepassen die frauduleuze wetenschappers nog niet hebben bedacht, is het geheel bekostigen van wetenschappelijk lijkende tijdschriften — om daarin zogenaamd onafhankelijke onderzoeksresultaten te publiceren.

Reed-Elsevier, toch ooit deels Nederlandse trots, laat zich door Big Pharma betalen door meerdere van dergelijk schertstijdschriften uit te geven. Disclaimers hierover ontbreken in deze publicaties.

Anderhalf jaar na de eerste discussies lijken een aantal ideeën van Goldacre tractie te krijgen in het Verenigd Koninkrijk. Dus werd het tijd de precieze formulering van zijn inzichten toch eens te bekijken.

En toen viel het boek Big Pharma me in éen opzicht wat tegen. Zelfs al is het uitmuntend in de beschrijving van hoe een industrie almaar nieuwe middelen op de markt weet te brengen, die soms amper geneesmiddel zouden mogen heten. Omdat de enige eis aan zo’n nieuw geneesmiddel is dat het meer moet doen dan niets — wat iets fundamenteel anders betekent dan: beter werken als bestaande medicatie.

Maar Ben Goldacre is huisarts, in de NHS, naast al zijn nevenactiviteiten. En hij lijkt wat een blinde vlek te hebben voor de rol van zijn beroepsgroep bij de verdeling van al die pillen die de industrie zo gretig pusht.

Toegegeven, hij geeft aan geleerd te hebben om zijn patiënten nooit lastig te vallen met het nieuwste van het nieuwste aan middelen. Laat anderen eerst maar ervaring opdoen met doseringen en mogelijk bijwerkingen; laat anderen tonen bij welke patiënten zo’n nieuw geneesmiddel aanslaat en bij wie niet.

Alleen kunnen die anderen dus flink gefêteerd zijn door de pillenfabrieken om die nieuwe poeiers ook onder collega’s te promoten.

Goldacre ziet dat weliswaar ook, en wil domweg transparantie door registers in te stellen, zowel voor de industrie — wie heeft wat aan wie gegeven? — als voor de artsen zelve — wie heeft zich laten omkopen, met reisjes naar congressen, of leuke bijspijkercursussen op Aruba betaald door een fabrikant?

Maar een effect als bijvoorbeeld Bert Keizer signaleert, dat artsen ook pillen kunnen geven gewoon om van de patiënt af te raken, lijkt toch net een te abstract idee voor Goldacre.

Net zomin vroeg hij zich in Bad Science overigens af waarin dan toch de aantrekkelijkheid schuilt van de alternatieve geneeskunde. Terwijl aan alle succesvolle kwakzalvers nu juist opvalt dat ze de tijd nemen voor hun klandizie, en deze overladen met begrip — zoals goede oplichters overigens altijd doen — wat nu net twee zaken zijn waar de reguliere geneeskunde nogal eens in te kort schiet.

Belangrijkste punt dat Big Pharma maakt, staat in het eerste hoofdstuk; en weegt door op de rest van het boek. Er bestaat veel meer kennis over de werking van geneesmiddelen dan er lijkt te zijn. Dat vindt Goldacre de grootste misstand die rechtzetting behoeft — want alleen zo is te voorkomen dat mensen verkeerde middelen worden voorgeschreven.

Deels komt die leemte aan kennis door de frauduleuze praktijken van sommige pillenfabrikanten. Deze testen nieuwe geneesmiddelen soms aanzienlijk vaker dan naar buiten komt. Omdat ze zo aan ‘cherry picking’ kunnen doen. Stel dat ze acht verschillende proeven op testpersonen laten verrichten, dan kan het goed zijn dat alleen de test die een opvallend positief resultaat oplevert uiteindelijk in een wetenschappelijk artikel beschreven wordt.

Toch zegt nu juist die uitschieter het minst over de waarde van zo’n medicijn in de praktijk — zoals elementaire statistiek ons leert.

Dus moeten ook doktoren elkaar veel meer gerichte feedback geven, over hoe geneesmiddelen in de praktijk uitpakken. Terwijl iedereen recept na recept uitschrijft, duurt het meestal veel te lang voor opvalt dat sommige middelen wel heel negatieve bijwerkingen hebben.

Ben Goldacre, Bad Pharma
How Drug Companies Mislead Doctors and Harm Patients
430 pagina’s
Fourth Estate, 2012

[x]opgenomen in het dossier: geneeskunde