Road Back to Paris ~ A.J. Liebling

► door: A.IJ. van den Berg

Boeken over de Tweede Wereldoorlog zullen nooit mijn lievelingsboeken worden. Mijn oordeel over dit onderwerp is te zeer gekleurd door de jankerige manier waarop Nederland met de periode omgaat, en het vanzelfsprekende slachtofferdenken daarbij. Vandaar dat het me nog altijd verbazen kan schrijvers over die oorlog te lezen die me wel interesseren.

In de bloemlezing met het beste van A.J. Liebling vielen me drie lange oorlogsverhalen heel positief op. Vandaar dat ik het wel aandurfde een hele band met zijn oorlogsstukken aan te schaffen.

Als eerste boek is The Road Back to Paris opgenomen in deze verzamelbundel. Die titel verscheen al toen de uitkomst van de oorlog nog ongewis was.

Liebling maakte namelijk vanaf 1939 verschillende malen de oversteek naar Europa, als correspondent voor het tijdschrift de New Yorker. Als Amerikaan was hij lang een buitenstaander in het conflict, dat begon toen Duitsland Polen binnenviel. Tegelijk wilde hij niets liever dan dat zijn vaderland zich bewapende — want wat hij achtte Hitler gevaarlijk genoeg om de hele wereld te zullen aanvallen.

The Road Back to Paris is opgebouwd uit drie delen. Het eerste speelt in de luwte tussen de inval in Polen, en de periode na mei 1940 als Frankrijk overlopen wordt. In het tweede boekgedeelte wordt Groot-Brittannië zwaar aangevallen, al begint er dan ook iets van georganiseerde tegenstand te komen. In het slotgedeelte zijn de Amerikanen eindelijk wel betrokken in het conflict — wat Liebling’s rol nogal veranderde. In plaats van de oorlog uit te moeten leggen aan een publiek dat de luxe heeft onverschillig te kunnen zijn, is hij ineens verslaggever van wat de eigen jongens doen op campagne in Noord-Afrika.

Dat derde boekgedeelte liet me opvallend onverschillig, hoe briljant Liebling ook dan soms schrijft.

Het zijn die eerste twee delen van dit boek die het lezen tot zo’n opmerkelijke ervaring maakten. Omdat ik niet eerder zo’n objectief verslag las over hoe het was om de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog mee te maken; omdat de schrijver niet direct veel gevaar liep, en hij lang een buitenstaander bleef.

De luchthartige zekerheid bijvoorbeeld, zoals hij die beschrijft, van de Franse bevolking, dat het bij de onvermijdelijke aanval wel los zou lopen, gezien de ervaringen van ’14-’18. Dus was tout Paris op 10 mei 1940 op de renbaan te vinden, om elkaars kleding te bewonderen.

En dit boek staat vol met zulke, vaak terloops gebrachte, maar inzicht brengende opmerkingen. Die eerste twee boekgedeelten brengen heel erg goed schrijven.