Normandy Revisited ~ A.J. Liebling

► door: A.IJ. van den Berg

In 1955 bezocht A.J. Liebling opnieuw de kust van Normandië. Elf jaar was dit nadat hij in de voetsporen van het Amerikaanse leger Frankrijk was binnengevallen, om vast te leggen hoe deze de Nazi’s versloegen. Hij wilde onder meer weten hoe het verder was gegaan met de mensen die hij toen ontmoet had. En hoe de vrede hen ondertussen behandelde.

Dit voornemen leverde een memorabel boek op. Al was het maar omdat Liebling zich door Frankrijk verplaatste in een Simca Versailles, bestuurd door de zwijgzame Wit-Rus Michel. Die, hoewel al ruim twintig jaar in het land woonachtig, nog altijd maar rudimentair Frans sprak. En die het niet leuk vond dat zijn tijdelijke broodheer niet de gebruikelijke toeristische hotspots wilde bezoeken. Op deze plekken verzamelden zich namelijk ook altijd collega-chauffeurs; andere ballingen uit Wit-Rusland met wie het wel prettig babbelen was.

Elf jaar na de invasie van Normandië was het meestal nauwelijks nog merkbaar dat er ooit een oorlog had gewoed. Wat voornamelijk opviel, was dat het Britse en Amerikaanse officieren indertijd alle calvados hebben opgedronken overal. Daardoor was er in 1955 alleen drank te krijgen van amper tien jaar oud; die dus amper drinkbaar genoemd mocht worden.

De oorlog herleefde vooral in de gesprekken die Liebling overal voerde.

Behalve een herinnering aan 1944, maakte de reis ook een sentimental journey mogelijk naar 1926. In dit jaar zou Liebling aan de Sorbonne gaan studeren, en bracht hij voordien een periode in Normandië door. Waar hij leerde eten.

Dus worden in dit boek ook vele maaltijden gememoreerd. En, Liebling weet van het schrijven over eten altijd iets bijzonders te maken.

Al is hij nog beter over het eten in Engeland, aan het begin van de reis.

The cold meat was quite good, and only the flavor of the brown soup recalled the war. As I tasted it, a tune came into my head (this association of two sensory memories is, I believe, called synesthesia), but I had to down the spoonful of soup and hum two experimental bars before I could identify the air. It was “There’ll Always be An England”. Mr. Biggs looked astonished and remarked. “I’ve always said there’s nothing like a dash of high spirits, sir.” The gentlefolk at the other tables looked peculiarly depressed, as if they had all come down into the country to hear the wills of relatives who had left them nothing. [833]

Sloot het boek niet af nadat de reis met Michel was afgelopen, maar werden er nog twee stukken in opgenomen, over de veroveringstocht naar Parijs in 1944. Dat vond ik net wat te veel aan dit zo prachtige reisboek. Al hoefde ik deze reportages ditmaal niet per se te lezen, omdat ze ook al in de bloemlezing staan.