Onrustige jeugd ~ Konstantin Paustovskij

► door: A.IJ. van den Berg

Dit tweede deel van Paustovski’s autobiografie, Onrustige jeugd, speelt zich af tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het boek eindigt in 1917, als Rusland een nieuw, revolutionair bestuur krijgt — op sommige plaatsen tenminste. In deze periode ontwikkelde Paustovski zich van student tot een beginnend journalist.

Eerst studeerde hij nog in Kiev; waar hij zijn tijd vooral besteedde aan het lezen van boeken. Daarna liet hij zich overschrijven naar Moskou; zodat hij weer bij zijn moeder kon wonen.

Toen belandde hij op de tram, als conducteur; wat amusante verhalen oplevert. Maar na drie officiële berispingen was die carrière voorbij, en werd Paustovski ziekenoppasser op een hospitaaltrein.

In dienst hoefde hij niet. Eerst omdat hij student was. En ook om zijn bijziendheid. Later omdat zijn beide oudere broers al in het leger zaten, en hij vrijgesteld werd vanwege broederdienst.

Die beide mannen sneuvelden, op vrijwel dezelfde dag. Paustovski vernam dit verlies uit een oude krant, waarin voedsel verpakt had gezeten; toen hij zelf in het ziekenhuis lag, met een relatief onschuldige beenwond. Wat ik zo’n onwaarschijnlijk verhaalelement vind dat het wel haast waar gebeurd moet zijn.

Konstantin Paustovski liet de normale chronologie van de ontwikkelingen bijna niet los in dit boek. Bovendien wordt er vrij goed uit duidelijk dat oorlog bij tijden ook een periode kan zijn van grote verveling; omdat er dan niets gebeurt.

Maar waar ik dit enerzijds een knap geschreven boek vond, viel me ditmaal ook iets anders op. De auteur hield heel veel afstand tot bepaalde zaken, als dat hem beter uitkwam.

Zo beschreef hij wel hoe blij iedereen was in 1917 dat de Februari-revolutie in eerste instantie geslaagd leek. Alleen is de lezer voordien niet te weten gekomen waarom die blijheid zo vanzelf sprak. Wat was er dan allemaal zo ellendig geweest aan het vorige bewind?

Paustovski schreef deze boeken na de Tweede Wereldoorlog, en zal om de censuur ongetwijfeld verplicht zijn geweest om de omverwerping van het Tsaren-bewind als grootste gebeurtenis uit de vaderlandsche geschiedenis te behandelen. En toch viel door zo’n passage op dat de auteur veel verzwegen heeft; wat met terugwerkende kracht ook voor de passages tijdens de oorlog gold.

wordt vervolgd