Sprong naar het Zuiden ~ Konstantin Paustovskij

► door: A.IJ. van den Berg

In het voorwoord van dit vijfde deel van zijn autobiografie trekt Paustovski een vergelijking tussen de boeken en de opbouw van een drama. Want waren zijn memoires als de zes bedrijven van een toneelstuk, dan was De sprong naar het Zuiden het deel waarin de spanning even afneemt. Omdat geen auteur zijn publiek de hele tijd onder druk kan houden.

Ik weet niet of het slim van Paustovski was te schrijven dat het volgende boek weer geweldig spannend wordt, en dit wat minder is. Maar er gebeurde inderdaad weinig memorabels in de beschreven periode. De verhaaltjes zijn ditmaal klein. En ontwikkelingen in de grote boze buitenwereld blijft ditmaal buiten het boek.

Nu ja, hij liep malaria op. En overleefde daar enkele aanvallen van.

Maar verder waren er al niet eens verschillen tussen de seizoenen.

Konstantin Paustovski [1892 – 1968] belandde begin jaren twintig in dat zuidelijke deel van Rusland dat nu weer de staat Georgië is. Ook die regio kreeg in deze tijd een Sovjet-bewind. Over zulke details gaat het alleen zelden in de boeken. Ditmaal is de voornaamste observatie bijvoorbeeld dat Sovjet-geld toen nog zo zeldzaam was, waardoor Turkse Lira-biljetten het voornaamste betaalmiddel waren.

Zo belandde hij onder meer in de havenstad Batoem. Aanvankelijk weer zonder enig geld. Tot hij er een eigen krant begon, in navolging van het blad Morjak, waar hij eerder zo veel aan gehad had. En waar me bijzonder geïnteresseerd had hoe hij zo’n uitgave dan op poten zette, bleef die informatie uit, helaas.

Meer nog dan de andere delen van de autobiografie bevat dit boek nogal wat lege beschrijvingskunst. Als Paustovski het ergens zwaar naar bloemen kan laten geuren, laat hij dit niet na. Is de verrassing hoogstens nog naar welke bloem dit zal zijn. Daarnaast weet hij veertig jaar later ook perfect weersomstandigheden uit zijn hoofd te reproduceren, en andere details van de atmosfeer ergens te geven.

Het is die manier van schrijven die deze boeken iets ouderwets geven, zo niet gedateerds. Ik merk daardoor ook deze memoires meer te lezen om het grote verhaal, van hoe de Sovjet-Unie vorm kreeg na de revolutie, en hoe éen mens zich daar doorheen bewoog, dan dat Paustovski als schrijver me nu vreselijk interesseert.

Hem kennen leren, kan ook niet trouwens. Daarvoor heeft hij zichzelf te zeer tot een soort neutrale romanfiguur gemaakt.

wordt nog éen maal vervolgd