Boek der omzwervingen ~ Konstantin Paustovskij

► door: A.IJ. van den Berg

Merkwaardig auteur, die Konstantin Paustovksi [1982 – 1968]. Hij schreef de zes delen van zijn autobiografie geheel hoe het hem uitkwam. Daardoor zijn die boeken in de eerste plaats verzamelingen aan fragmenten, waarin de vele losse eindjes mij op den duur weleens wat ergerden.

Zo begint dit slotdeel sterk, zij het misschien wat pathetisch, als Paustovski in 1923 voor het eerst tijden weer in Kiev komt; en daar eindelijk zijn moeder terugziet, en zijn bijna blinde zuster Galja. Dat hoofdstuk eindigt met enkele alinea’s over hun beider dood, vrijwel tegelijkertijd jaren later, en een bezoek van Konstantin Paustovski aan hun verwaarloosde gaf.

Triest. Maar tegelijk is dit verhaal vooral zo uitzonderlijk omdat het wordt afgerond. De meeste mensen die Paustovskij tegenkomt, mogen even een verhaal stofferen; en vervolgens verneemt de lezer nooit meer iets over hen.

Slechts Isaak Babel komt regelmatig terug in de latere boeken, maar dat is ook een naam om mee te pronken. Net als dat Michail Boelgakov weer opduikt in het Boek der omzwervingen. Deze zat in dezelfde tijd als Paustovski op het gymnasium in Kiev, en maakte later al deel uit van de redactie van de Moskouse krant weer de ander ook toe ging behoren.

Tegelijk moet ik niet weer te veel klagen over de losse eindjes. Van de zes boeken van deze autobiografie vond ik de eerste twee, en dit laatste deel het sterkst — juist door de grote afwisseling tussen de verschillende hoofdstukken. Hoe het verder gaat, is daarin interessanter dan hoe de vorige episode afliep.

Boek der omzwervingen beslaat een tijd van zeker tien jaar — het boek houdt rond zijn veertigste levensjaar op, de omslagfoto’s met zijn portret erop kloppen dus nooit met zijn leeftijd in de tekst.

En de beste delen van de memoires hebben gemeen dat ze langere perioden beslaan. Of omgekeerd, de minder boeiende delen staan te lang stil bij te weinig gebeurtenissen; en dan bezondigde Paustovski zich te makkelijk aan mooischrijverij.

Enige nadeel aan dit slotdeel is dat Konstantin Paustovski een periode uit zijn leven behandelde die ook in de oerboeken staan die hem tot een bekend schrijver zouden maken; Simpelweg omdat hij bezig was die te schrijven. En dan heeft hij geen zin daaruit passages te kopiëren, of nog eens samen te vatten.

Maar, ik vind het ook wel intelligent om telkens zo tergend naar het bestaan van ander werk te verwijzen; en zo in een laatste deel van een levensbeschrijving aan te geven dat er nog zo veel meer te lezen is.