God op zijn plaats ~ Ian Buruma

► door: A.IJ. van den Berg

Toen ik Ian Buruma begon te lezen, verraste me indertijd vooral de breedte van zijn visie. Hij leek meer te zien dan de meesten; mede door zijn verblijf in Azië.

Maar juist die kwaliteit ontbrak wat aan wat van Buruma tot nu toe op boeklog besproken werd. Daar is toch te veel materiaal bij dat uit momentopnamen bestaat; teksten die te dicht op de actualiteit geschreven zijn, om me te kunnen overtuigen.

Het pamflet God op zijn Plaats bood gelukkig eens wat meer rijkheid .

Buruma’s betoog gaat over de scheiding tussen kerk en staat; het ideaal uit de Verlichting dat nog altijd op praktische bezwaren stuit. Bovendien verloopt de terugtrekking van religie uit het openbaar bestuur overal in de wereld anders.

In de VS is het nog altijd onmogelijk dat iemand tot president verkozen wordt die geen bijzonder actief belijdend Christen is. Al werd daar pas sinds Jimmy Carter regel dat dit geloof publiek beleden wordt.

In Europese landen als Nederland en Duitsland zijn Christen-democratische partijen nog steeds aan de macht; al is dat nu wel minder vanzelfsprekend dan enkele decennia terug.

En in Azië, waarbij Buruma zich beperkt tot twee landen, was er vanouds die sterke vermenging van wereldlijk en politiek gezag; die in China zelfs nog niet verdwenen is. In Japan eindigde dit na de Tweede Wereldoorlog, toen de keizer afstand deed van zijn goddelijke status. Dat was een eis van de Amerikanen. Maar éen waardoor de rechtse politieke partijen daar nu kunnen klagen over de spirituele en morele leegte die vervolgens ontstond.

Ik was erg blij met de historische schets die God op zijn plaats gaf van dit soort ontwikkelingen. Omdat kennis over de geschiedenis altijd helpt om ontwikkelingen in het heden te relativeren.

Alleen bestaat er tegenwoordig natuurlijk ook nog die andere expansieve godsdienst, de Islam, die ineens op zo veel plaatsen opgedoken is in het politieke discours. En Buruma waagt zich toch niet aan uitspraken of al die aandacht nu wel zo terecht is. Zelfs al noemt hij de toon waarop het debat over hoofddoekjes gevoerd wordt hysterisch.

Van mij had hij de behandeling van wat er nu allemaal gebeurt van eenzelfde afstand mogen bekijken als hem in de meer historische passages lukte.