Map That Changed the World ~ Simon Winchester

► door: A.IJ. van den Berg

Darwin heeft de naam het meest gevaarlijke idee uit de geschiedenis te hebben gehad. Maar zijn inzichten over de oorsprong van soorten ontstonden niet vanuit het niets. Voordien was er op allerlei gebieden al beweging; en waren er velen bezig geweest met het ondermijnen van de wetenschap dat God de aarde met alles daarop geschapen had, in zes dagen.

Vooral de kennis over geologie heeft bijgedragen aan de wetenschap dat de schepping niet heeft plaatsgevonden in de nacht van zaterdag op zondag, van 23 oktober, in het jaar 4004 voor Christus, zoals bisschip Usscher claimde. Alles was veel en veel ouder.

En goed, dan begint ook die geologie ergens. In dit geval in Engeland. Met het werk van William Smith [1769 – 1839] onder meer. En dan had deze man een tragisch leven. Mede omdat hij geen gentleman was, en geen opleiding had gehad, maar moest werken voor de kost. En enkel door dit standsverschil al werd hij genegeerd door het stelletje heren dat de Geological Society of London oprichtte; hoewel deze vervolgens wel zijn werk plagieerden.

Smith maakte onder meer als eerste een kaart, met de geologie van Wales, Engeland, en de Schotse laaglanden. En deed in zijn eentje alle veldwerk daarvoor. Zonder geld te hebben, achtervolgd door schuldeisers.

Smith was ook degene die met het gevaarlijke idee kwam dat aardlagen overal in dezelfde volgorde voorkwamen — zelfs al kwamen ze soms ook ergens aan het oppervlakte uit, doordat ze niet horizontaal lagen — zodat fossielen uit zo’n laag gebruikt konden worden om deze te dateren.

En dan is dit een verhaal dat verteld moet worden. Maar dan blijkt Winchester weer net te veel een popularisator, die het allereerst om de leesbaarheid van zijn boek gaat, en pas dan om de kennis.

Ofwel, ik kwam meer te weten over William Smith dan hoefde — vooral omdat er betrekkelijk weinig te vertellen is. En ik leerde te weinig over het geestesleven uit de tijd waarin hij opereerde. Die oprichting van zo’n Geologisch genootschap komt ergens weg, bijvoorbeeld.

En al kwam die er misschien slechts omdat er behoefte was aan onderzoek; omdat zo veel landheren hoopten op steenkoollagen onder hun landerijen; wat een snelle manier was om rijk te worden — zoals nu spontaan mijn vermoeden is. Die kennis staat wel in het boek, maar expliciet; omdat William Smith altijd rijke bewonderaars vond die hem wilden inhuren. Maar als me dat soort kennis in een wat groter verband was aangereikt, had Smith’s prestatie net wat meer reliëf gekregen.