Kerkhof van de wetenschap ~ Hans van Maanen
Wie de geschiedenis beschrijft, loopt het immense gevaar het verleden te kleuren met ideeën het heden. De mensen zijn gezonder nu, en leven langer. Ze wonen beter. Ze eten goed; mits ze dat willen. En ze kunnen zelfs meer weten dan ooit. Daardoor ontstaat makkelijk een onbewust medelijden voor al die stakkers van toen.
Voor wetenschapsgeschiedenis geldt dan ook nog dat er in het verleden wel heel rare zaken gedacht zijn.
Hans van Maanen maakte voor de krant ooit een serie over inmiddels achterhaalde theorieën. Gewoon, omdat daar soms toch heel wat intellectuele kracht uit sprak, ware het niet dat het uitgangspunt nog altijd niet deugde. Die columns samen leverden deze bundel op. Het kerkhof van de wetenschap.
En daarin staan onder meer enkele standaardverhalen uit de wetenschapsgeschiedenis netjes uitgelegd. Zoals Ptolemeus methode om veranderingen in de sterrenhemel te verklaren. De kanalen op Mars komen langs. De maan van Venus. Flogiston. Polywater. Koude kernfusie. N-straling. En zo meer.
Het aardigst vond ik dit boek als het een cirkelbeweging beschrijft. Een theorie kan op éen moment allesbepalend zijn, vervolgens helemaal uit de gratie raken, en dan later toch weer populair worden.
Door de ontdekking in de jaren zeventig dat waarschijnlijk een meteoorinslag in de buurt van Yucatan een einde maakte aan het tijdperk van de dinosauriërs, mochten wetenschappers ineens weer catastrofetheorieën gaan gebruiken. Voordien waren die vrij streng taboe. Na ooit mode te zijn geweest, lang daarvoor.
En goed. Het is altijd aardig om te lezen over wetenschappers die halsstarrig vasthouden aan een waanidee. Om dat ten koste van alles te blijven verdedigen. Maar dit is ook omdat in de wetenschap vrij weinig dogma’s bestaan; als het goed is.
Religie, en ook politiek, steunen op autoriteit en dergelijk bluf om hun ideeën op te leggen.
In de wetenschap is twijfel noodzaak. Elke theorie moet ingewisseld kunnen worden voor een andere, als die andere betere verklaringen biedt.
En daarom wordt een verzameling met wetenschappelijke waanideeën vanzelf vrolijk. En is een bundel met waanideeën uit de politiek of de georganiseerde religie al gauw een dieptrieste boel.
RSS feeds