Je reinste wetenschap ~ Hans van Maanen
Wijzere woorden dan Hans van Maanen schreef in dit boek, zal ik waarschijnlijk niet lezen dit jaar. En toch is een deel van de bundel Je reinste wetenschap geen leesboek. Want daarvoor lijken de hoofdstukken in hun toon te veel op elkaar. Wat ze iets inwisselbaars geeft.
Die stukken verschenen dan ook gauw eens eerder los in een krant.
Een andere paradox die aan Van Maanen kleeft, is dat hij altijd twee dingen doet met zulke krantencolumns. Direct zichtbaar is dat hij vrijwel steeds kijkt naar hoe een wetenschappelijk nieuwtje gebracht werd in de media. Vanzelfsprekend wordt daar dan van alles kritisch over opgemerkt; anders had hij die tekst niet te hoeven schrijven.
Ook is altijd in zijn stukken aanwezig de boodschap: neem toch vooral niet voetstoots aan wat u zoal elders in deze courant leest. [En die immer op vervolgsubsidies azende wetenschappers zijn al evenmin op hun blauwe ogen te vertrouwen].
En dat heb ik altijd prettig gevonden aan het werk van mensen als Hans van Maanen. Kritiek op een medium hoort namelijk direct in datzelfde medium plaats te kunnen vinden. Toch gebeurt dit bijna nooit.
Moet ik wel toegeven dat Van Maanen me door zijn werk mede heeft opgevoed als kritisch mediaconsument. Al leerde Karel van het Reve me dan weer de frase: ‘nuttig gemaakt wantrouwen’; die een motto had kunnen zijn voor deze website.
Tegelijk lees ik nu al decennia Hans van Maanen, en zijn collega’s. Om daardoor ook op te merken dat het helemaal niets heeft uitgemaakt wat ze doen. Kunnen ze nog zo helder uitleggen waarom sommig nieuws nooit als nieuws had worden gebracht. Morgen wordt de krant weer gevuld met precies dezelfde onzin, over wat gezond is om te eten, mensen langer leven laat, en nu weer Alzheimer zal gaan overwinnen.
Zwijg ik nog over andere media. Het NOS Journaal heeft bijvoorbeeld niet eens een wetenschapsredactie, of zelfs maar een enkele exact geschoolde redacteur. Dat acht men daar namelijk niet nodig.
Dus passeert het NOS Journaal bij mij nu al decennia onbekeken. Het Jeugdjournaal is in datzelfde genre trouwens ook aanzienlijk minder onbenullig.
Je reinste wetenschap beviel me gemiddeld wel beter dan de bundels die Van Maanen in de jaren hiervoor uitgaf. Omdat dit boek ook beschouwingen bevat van een tijdlozer aard, die dan niet bestaan uit het debunken van nieuws dat anderen ten onrechte groot brachten.
De uitgave bevat bijvoorbeeld lessen om de querulant of het dorpsgenie online beter te leren herkennen. Deze mensen voelen zich nogal eens miskend, en zien juist daarin dan het bewijs dat ze het bij het rechte eind hebben:
Denk maar aan Galilei, wordt er dan gezegd: die werd ook verketterd en in de ban gedaan door de gevestigde orde, en hij kreeg uiteindelijk ook gelijk. Precies zo zal het ons vergaan met homeopathie, telefoonmasten, telepathie, vaccinatie en vul maar in.
Van Maanen noemt dit dan terloops een fout tegen de logica:
elk genie wordt miskend, ik word miskend, dus ik ben een genie. [156]
Aardig is daarbij dat hij heeft uitgezocht of de verdiensten van Galileo Galilei werkelijk pas aanzienlijk later werden erkend. En dat bleek helemaal helemaal niet zo te zijn. Hij werd gefêteerd om zijn ontdekkingen. Vervolging door de Inquisitie kwam ook pas 22 jaar later, om ander zeer. En toen werd van alles dat Galilei verkeerd had gedaan, gebruikt om zijn veroordeling afschrikwekkender te maken.
Maar goed. Die geschiedenis. Wat daar ook al niet aan klopt.
RSS feeds