Corrosion of Character ~ Richard Sennett
Zo af en toe lees ik een boek dat een overdreven positieve reactie bij me oproept. Waarbij het gevaar dan is dat zo’n uitgave beter lijkt dan waar kan zijn. Enkel omdat de schrijver me een paar zaken heeft aangereikt die me met een sprong vooruit geholpen hebben in mijn eigen denken.
The Corrosion of Character van Richard Sennett was zo’n boek dat me even heel blij maakte. Terwijl de inhoud me waarschijnlijk somber had horen te stemmen. De socioloog Sennett beschrijft namelijk hoe het karakter van arbeid veranderde, mede doordat technologie alom aanwezig is.
Omdat Sennett een Amerikaan is, en ooit opgroeide in een goed-Communistisch gezin, komen daar bovendien wat observaties bij over de aard van het kapitalisme in de VS. Die interesseerden me minder.
Voor mij was allereerst van belang dat iemand beschreef wat ooit normaal was aan werk, en nu niet meer is. Omdat wij inmiddels allemaal aan andere omstandigheden gewoon zijn geworden.
Meest principiële verandering voor mijn en latere generaties is het ontbreken van een duidelijk recht carrièrepad. Weinig kans dat wij voor dezelfde werkgever blijven werken van onze entree op de arbeidsmarkt tot het pensioen. Overstappen na een paar jaar zijn normaal geworden. En met de verandering van werkomgeving is er bovendien vaak een verandering van werkactiviteiten.
Vaardigheden die tien jaar geleden nuttig waren, zijn dit misschien inmiddels al niet meer.
Tot zover niets nieuws. Maar Sennett denkt dan een paar stappen door. En vraagt zich bijvoorbeeld af wat dit betekent voor onze kennis. In hoeverre is het ons nog mogelijk om heel veel te kunnen weten over relatief weinig? Als dit voor ons werk geen nut heeft?
En ook: wat betekent zo’n arbeidscultuur voor de loyaliteit van een werknemer? Als deze zich de cultuur van zijn werkomgeving niet meer eigen maakt? Als diens belang er allereerst in zit om zelf vooruit te komen, en dit niet per se samengaat met het dienen van een groter belang — of dit nu de organisatie is, of de algemene zaak.
Voor een deel was deze kritiek me al bekend. Wie weleens met overheden van doen heeft in Nederland, weet dat ambtenaren om de paar jaar heel ergens anders gestationeerd worden. Wat niet alleen de relatie bemoeilijkt — als er een zakelijk relatie was — maar vaak ook ergerniswekkende gevolgen heeft voor het kennisniveau met de contactpersonen aan de andere kant.
Dus dwingt Sennett me om na te denken over wat zo’n systeemverandering betekent over een heel land gerekend. Met tienduizenden ambtenaren die elk jaar iets anders gaan doen. Met honderdduizenden werknemers in de private sector die niet fundamenteel blijven bijdragen aan de kennis van het systeem waarin zij opereren — omdat ze daar nooit volledig deel van uitmaken.
Tot de kern teruggeredeneerd leveren zulke ontwikkelingen dynamische organisaties op, voor wie het positief wil zien. Terwijl wie er pessimistisch naar kijkt, eerder instabiliteit waarneemt.
In elk geval was het of ik door Sennett ineens even het principe achter de bankencrisis uitgelegd zag worden. Alleen al door de uitleg waarom niemand meer ergens overzicht over houden kan.
Deze theorette is waarschijnlijk niet waar. En toch had het lezen van dit boek dat ophelderende effect.
RSS feeds