Rode Ruiterij ~ Isaak Babel

► door: A.IJ. van den Berg

Er is een nieuwe vertaling uit van Isaak Babel’s Verhalen. En die uitgave wordt zelfs verschrikkelijk gepusht. Ik hoorde er ingekochte reclame voor, op de radio.

Maar als altijd met nieuwe vertalingen is een vraag dan wat er niet zou voldoen aan de vroegere versie, van Charles B. Timmer. Behalve dat de nieuwe uitgever niet de rechten zal hebben gehad op diens werk.

Op Timmer’s soms wat oubollige en wijdlopige Nederlands hebben velen gericht kritiek gehad. Alleen lijkt me nu net dat hij Babel weinig kwaad kon doen. Die schreef zo specifiek en duidelijk, en was zo wars van clichés, dat zijn taal niet opgepoetst hoefde te worden in het Nederlands.

Een echt gegronde reden om een nieuwe versie van de verhalen te willen, kan zijn dat de Rode Ruiterij pas in deze eeuw gerestaureerd is. De oeruitgave was gecensureerd. Niet alles mocht oorspronkelijk gepubliceerd worden in de oorlogsverhalen over de strijd tussen Rusland en Polen om hun grens in 1920.

Toch was die tekst krachtig genoeg om Babel bij leven extra problemen te brengen. Maar goed, zelfs het simpele feit dat hij joods was leverde al problemen op.

De Sovjet-Russen verloren hun oorlog tegen de Polen. Dat was een schande die niet herdacht hoefde te worden. En dus hielp ook niet mee dat Babel geen heldenverhalen schreef, maar openlijk de incompetentie van de eigen troepen had aangeroerd. Zo had zijn cavalerie uiteindelijk geen paarden meer.

Wellicht bevat dat nieuwe boek wel de tekstverwijzingen naar Trotski, en andere elementen die in mijn versie nog ontbraken. Alleen blijft de huidige uitgever daar nu net vaag over.

Rode Ruiterij is in de oude versie een verzameling van 35 korte tot ultrakorte verhalen, die vaak uit niet meer zijn dan éen losse scène bestaan. Ongenoemd blijven heel elementaire gegevens, zoals welke oorlog er nu eigenlijk gevoerd wordt; en hoe die strijd in zijn geheel verloopt.

Dat alleen al maakt het boek hallucinant. Altijd lijkt er onverwacht gevaar te kunnen komen.

Komt daar nog bij dat Babel prachtig en soms zelfs poëtisch schrijft, maar dat hij die taalpracht telkens wel inzet om terloops de grootste ellende denkbaar te benoemen. Achteloos wreed is dit boek bij tijden — omdat in de wereld van een soldaat of een oorlogscorrespondent andere zaken normaal zijn geworden.

Als verzameling vond ik het boek evenwel opnieuw merkwaardig moeilijk leesbaar. De verhalen versterken elkaar, dus lijkt het nut te hebben om er meerdere achter elkaar te hebben. Alleen slaat alle wreedheid dan al snel dood, en verliest Babel’s taal snel zijn kracht.

Maar om dan slechts éen verhaal per dag te lezen, zoals ik doe bij de grote verhalen-schrijvers als een Munro, Updike, of Wolff, werkt ook niet. Daarvoor zijn de verhalen net nog te veel schetsen; observaties die een incompleet beeld geven en dus een verlangen doen groeien naar meer.

[ wordt vervolgd ]