Nader tot U ~ Gerard Reve
In de Reve-exegese worden Op weg naar het einde en Nader tot U gauw eens als een soort tweelinguitgave gezien. Beide boeken bestaan namelijk vooral uit brieven die de auteur al eerder gepubliceerd had in het literaire blad Tirade tot en met 1965. Het schrijven van anderssoortig proza lukte hem in die periode van zijn leven ook niet zo goed.
Toch is het enkel omdat dit boek een afdeling poëzie bevat achterin — ‘Nader tot U (Geestelijke liederen)’ — dat deze uitgave nog in mijn kast prijkt. Al staan er ook tussen die gedichten merkwaardige gedrochten. De geslaagde poëzie is alleen zo goed dat ik me altijd weer verwonder over het effect daarvan; alleen al omdat gedichten van wie ook zo zelden die uitwerking hebben.
Blijkbaar volstaat het om gewoon parlando een mededeling of wat te doen, met een ironische draai daarin vaak nog, om taal even een kracht mee te geven die taal in Nederland zelden verder heeft.
Van die brieven in Nader tot U wil ik overigens best aannemen dat ze van groot belang waren in de loopbaan als schrijver van Gerard Reve. Alleen omdat hij zich daarin dan voor het eerst liet gaan over allerlei onderwerpen waar hij eerder niet domweg eerlijk over schrijven kon. De absolute vrijheid moest nog worden veroverd, op het Nederland waar de zogenaamd vrije jaren zestig toch nog echt moesten aanbreken — die begonnen namelijk pas echt in 1967. Na het Ezelsproces, waarin ook dit boek weer gebruikt is om aan te tonen hoe godslasterlijk de schrijver was.
Punt is alleen dat hij in zijn latere werk zo veel heeft hergebruikt van alles wat in de brieven in Nader tot U nog oorspronkelijk zal zijn geweest, dat al die herhaling het origineel nogal heeft aangetast. Met terugwerkende kracht. Iemand die deze brieven niet las op het moment van de eerste publicatie in Tirade herkent allereerst zo veel van wat tot clichés zouden worden in de latere boeken. Zoals die interesse in het martelen van mooie jonge mannen.
En weliswaar is Reve ook de bedenker van de majestueuze tegenwerping: maar wie kan ik anders herhalen dan mijzelf? Dat helpt mij als latere lezer toch niet echt.
Reve zoop nogal in de jaren dat hij deze brieven schreef. Iets later zou hij ook door een delier getroffen worden, en daarvoor moet er echt wel wat alcohol genuttigd worden. Bovendien woonde hij indertijd op kale leegte van de klei in Friesland, in het gat Greonterp. Waar trouwens nog altijd mensen op bedevaart naartoe gaan, om zijn huis daar even van buiten te kunnen zien.
In Greonterp is alleen niets, en nooit wat geweest ook.
Dus wat las ik nu echt in die brieven? Lang uitgesponnen mededelingen van een man die werkelijk niets van belang meemaakte. Gedaan in een superieure stijl. O zeker. Menigeen weet zeker dat hij nooit beter schreef dan juist in dit boek. Holle taalpracht alleen is alleen voor mij als lezer nooit genoeg geweest.
En om in te schatten wat de waarde is van de mededelingen in dit boek, was ik veeleer bezig met reconstrueren waarom dit boek zo hoog staat aangeschreven dan met onbevangen lezen.
RSS feeds
Peter op 18 juni 2018 @ 11:04:02
Ik heb zelden zo helder verklaard gezien waarom dit boek – i.t.t. het magistrale Op weg naar het einde – het helemaal niet ‘deed’ bij mij (ondanks dat de twee werken zo aan elkaar verwant genoemd worden). Wàs Reve maar à la Op weg naar het einde blijven schrijven…