Nature Via Nurture ~ Matt Ridley

De vraag is klassiek. En het debat daarover was altijd hevig. Maar worden iemands eigenschappen nu vooral bepaald door zijn aanleg (nature), of door zijn opvoeding (nurture)?

Het antwoord op deze vraag kan veelbetekenend zijn. Kijk maar naar eens het strafrecht, en de middelen die een rechter heeft om iemand te bestraffen.

Wordt iemand als misdadiger geboren, of wordt hij slecht gemaakt?

Als slecht gedrag vooral door invloeden van buiten komt, dan is er verbetering mogelijk in dat gedrag. Maar wat als misdadigers vooral uit zichzelf slecht zijn? Hoe zit het dan met de eigen verantwoordelijkheid?

Wetenschapsjournalist Matt Ridley probeert in dit boek aan te tonen dat een onderscheid maken tussen aanleg of opvoeding te polariserend is. Het éen kan volgens hem niet zonder het ander. Wat een mens aan genen meekrijgt, bepaalt weliswaar veel. Maar er zijn wel invloeden van buiten nodig om bepaalde genen in werking te zetten, en dus andere niet.

Ridley gaat ver in zijn boek. Misschien, zegt hij ergens speculatief, misschien zijn veel welvaartsziekten wel te verklaren uit iemands jeugd. Heeft ondervoeding tijdens een gevoelige periode van de jeugd als effect dat te rijk eten later nooit meer goed verwerkt kan worden. Bijvoorbeeld.

En een criminele aanleg is volgens Ridley zeker in hoge mate erfelijk. Kinderen van misdadigers die al jong door een ander gezin worden geadopteerd, lijken meer op hun biologische ouders dan op hun opvoeders, als het om hun strafbladen gaat.

Dat klinkt mooi. Wetenschappelijk verantwoord ook. Maar zo’n verklaring wordt ineens puur racistisch bij de simpele constatering dat jongens van Marokkaanse komaf oververtegenwoordigd zijn onder wie de misdaden plegen in de grote steden.

Ik haal twee van Ridley’s extreme ideeën hier aan, om te verduidelijken waar dit boek voor mij wringt. Ridley’s inzichten hebben verregaande ethische, juridische en filosofische implicaties, zonder dat hij die nu zo zeer lijkt te beseffen.

Dit is een immens leesbaar en zeer rijk boek, desalniettemin. Waar ik dacht dat Steve Jones helder over genetica had geschreven, lukt het Matt Ridley nog weer beter de betekenis aan te geven van de wetenschappelijke kennis over genen.

Tot op zekere hoogte.

Ridley is op zijn best als hij de ontwikkelingen samenvat en toelicht in het denken over erfelijkheid en over cultuur. Dat kan hij werkelijk verbluffend goed. Lees een boek als dit daarom om te leren wat Darwin en zijn navolgers hebben weten aan te tonen.

Maar toch.