Logic of Life ~ Tim Harford

► door: A.IJ. van den Berg

Waarom-vragen zijn de allermoeilijkste vragen. Dat is een wet. Tegelijk zal vrijwel iedereen het liefst waarom-vragen willen beantwoorden. Ik betrap mijzelf daar vaak genoeg op. Terwijl er meestal meer inzicht te winnen is door gewoon in detail te beschrijven wat er precies gebeurt, of gebeurde.

Neemt niet weg dat ik me ook altijd goed vermaken kan met de pogingen van anderen om waarom-vragen te beantwoorden. Geloof ik de antwoorden die dit dan oplevert? Nee, lang niet altijd. Maar de illusie dat er even duidelijkheid lijkt te zijn, kan ik toch bijzonder waarderen.

In The Logic of Life gaat Tim Harford verder waarmee hij begon in The Undercover Economist. Er zijn veel merkwaardige verschijnselen zichtbaar in de wereld, en economen — maar zij niet alleen — hebben methoden ontwikkeld om te verklaren waarom.

Dus verplaatste dit boek zich onder meer van de gokwereld in Las Vegas, naar de achterbuurten in Washington DC — want hoe kunnen gesegregeerde woongemeenschappen ontstaan? — om ondertussen ook even langs te gaan op kantoor.

Er is namelijk een theorie die verklaart waarom uw baas zo veel meer betaald krijgt als u. Economen vinden daar overigens verder niets van. Het zal hen een zorg zijn of het inkomen van uw baas in verhouding tot zijn of haar verdiensten staat. Zij zien namelijk een ander fenomeen spelen, dat vastgelegd is in de ‘toernooi-theorie’.

Werkgevers kunnen tegenwoordig nauwelijks nog bepalen welke werknemers promotie verdienen, en welke niet. Dus bengelen ze die enorme winterwortel voor eenieders neus. Waardoor iedereen flink hard gaat werken om ooit dat overdreven inkomen van hun baas nog eens te kunnen verdienen.

Komt wel uit dat dit boek geschreven is voor de huidige crisis, en enige opmerkingen over de bonuscultuur bij de banken — en het onvoorzichtige gedrag daarvan het gevolg — toch wel op zijn plaats waren geweest.

The Logic of Life eindigt ook fijn, met hoofdstukken over de menselijke geschiedenis. Waarin Malthus’ ideeën over de bevolkingsgroei nog maar weer eens onderuitgehaald wordt. Of de Industriële Revolutie in Groot-Brittannië een directe koppeling krijgt aan het gegeven dat arbeid er duur was, waardoor het eerder dan in andere landen loonde om machines uit te vinden. Slechts in een land als Nederland was arbeid ook zo duur, maar vond er geen productierevolutie plaats. Maar dat kwam door weer een ander gegeven. Kolen, en dus brandstof voor die machines, was bij de Britten wel goedkoop te winnen.

Het aardgasveld onder Slochteren werd ook pas eeuwen later ontdekt.

Enfin, dan dient de geschiedenis in dit geval om enige economische principes uit te leggen. En dan vind ik de gevonden verklaringen meestal net iets te mooi om ze voor waar aan te nemen. Want, dat blijft toch een bezwaar van mij tegenover economen. Zelfs bij een econoom als Tim Harford, die een verder fijn leesbaar boek heeft geschreven.

Ze kunnen het zo mooi vertellen dat het allemaal net echt lijkt. Maar dit lukt hen alleen door werkelijk alles ondergeschikt te maken aan economie.

Slechts binnen de kaften van een boek werkt dat.