Stuff of Thought ~ Steven Pinker

► door: A.IJ. van den Berg

Misschien moest ik nog eens een echt stuk schrijven over de boeken van Steven Pinker. Een artikel dat wel de tijd krijgt om te rijpen; waarin meer dan éen gedachte wordt uitgewerkt; in plaats snel een boeklogje te typen dat alleen daardoor al vaag blijft. Er staat namelijk altijd veel in Pinker’s boeken dat nieuw is, en interessant. Maar hij schrijft ook nogal eens iets op dat me geweldig irriteert.

Al riep The Stuff of Thought toch minder ergernis op dan eerdere boeken veroorzaakten.

Pinker is een evolutionair psycholoog, met een aantal uitgesproken en omstreden ideeën over onderwerpen, bijvoorbeeld over wat nu precies intelligentie is. Tot zo ver niets aan de hand. Ik bedoel, zulke auteurs lees ik graag. Het is absoluut niet nodig om het met iemand eens te zijn, om verder te komen in het eigen denken.

Wat wel speelt, is dat Pinker zich altijd nogal stellige uitspraken permitteert, die soms ver over de grens van het weten heen gaan. En hij altijd in zijn boeken nalaat om te melden dat wat hij stelt een eenzijdig geponeerde opinie is; en geen hard feit.

Maar hoe bijzonder de menselijke hersenen ook zijn — wat het voornaamste onderwerp van Pinker is — ze lijken toch ook nog steeds te kort te schieten om die bijzonderheden te verklaren.

En in een boek als dit, waarin Pinker inzoomt op wat elementen van taal, weegt dan weer mee dat hij zich op terreinen beweegt die eerder al grondig door anderen zijn afgegraasd — wat hij ook negeert, of net doet niet te weten. Een hoofdstuk over de zeven woorden die niet gebruikt mogen worden in de Amerikaanse radio en televisie? Daar stond werkelijk niets nieuws in voor mij. Op het gegeven na dan dat zelfs mensen met hersenbeschadigingen nog stevig kunnen vloeken.

Dat hoofdstuk over werkwoorden? In hoeverre waren zijn opmerkingen daarover niet bijzonder gratuit; van het niveau dat bewezen leek te moeten worden wat iedereen met wat gezond verstand al aanvoelt?

Enfin, dan heeft Pinker er in de andere hoofdstukken een goede hand van om voorbeelden te kiezen die bijblijven. En dan bleek dit boek eerder prettig vermakelijke popsci te bieden dan werkelijk informatief te zijn. Helemaal goed is het nog steeds niet tussen Steven Pinker en mij.