Ons muzikale brein ~ Daniel Levitin
Dat de muziek uit iemands tienerjaren de muziek wordt waar hij of zij het hele leven lang iets mee houdt, vind ik begrijpelijk. Onze hersenen krijgen in die periode min of meer hun volwassen vorm. Al te grote mechanische veranderingen treden daarin later niet meer op — tot later onvermijdelijk de aftakeling toeslaat.
Zijn de tienerjaren ook nog eens gevuld met tal van unieke eerste momenten; die iedereen moet doormaken. En werkelijk alles kan bij zulke momenten een extra betekenis krijgen. Tot de muziek op de achtergrond aan toe.
Wat ik verbazingwekkender aan muziek vind, zijn andere zaken.
Zo luister ik tegenwoordig met regelmaat naar een Vlaamse hitlijst — ‘De Afrekening’ van het redelijk alternatieve station Studio Brussel — en hoewel deze muziek me bedoeld lijkt voor de tieners van dit moment, blijkt die ook voor mij als oude zak nogal moeiteloos te verteren te zijn. Ik hoor namelijk niets dat ik niet al ergens van kende. Nu ja, Pearl Jam stond tot voor kort in de lijst; en Pearl Jam is nog bijna uit mijn eigen tienertijd.
Maar ergens heb ik me blijkbaar eerder toch de akkoordenschema’s en instrumentatie al eigen gemaakt waarmee alternatieve rock & pop nog altijd wordt gemaakt. Daar waar je verwachten zou dat daar eens in de zo veel tijd toch een verandering in op zou treden; als reactie op al het oude, corrupte, en versletene van de vorige generaties.
This is Your Brain on Music is het boek van een muziekproducent die hersenonderzoeker werd. Dat geeft deze uitgave een grote extra waarde.
In kritieken op dit boek, meestal geschreven door musicilogen, kwam nogal eens de opmerking terug dat Levitin bij het behandelen van wat muziek is te zeer op de hurken ging zitten. Vaktermen vermeed hij zo goed als kon. Mij lijkt dat enkel positief.
Bovendien biedt het boek antwoorden zowel als vragen. En ik vind een uitgave al snel goed als die toont hoe weinig we eigenlijk nog weten over een onderwerp.
Het laatste hoofdstuk van This is Your Brain on Music is mede hierom zelfs behoorlijk polemisch. Levitin laat daarin zien hoe onzinnig de stellingname van Steven Pinker is, die muziek beschouwt als een toevallig bijproduct, niet meer dan ‘auditieve kwarktaart’; dat geen enkel doel dient, en de kwaliteit van ons leven niet zou veranderen na verdwijning.
Daniel Levitin heeft door hersenscans nu juist aangetoond dat muziek door ons beleefd wordt tot in de primitiefste hersendelen aan toe — anders dan waar alle theorieën tot nu toe vanuit gingen.
Nu is iedereen die Pinker met argumenten kan debunken een interessant denker voor mij; omdat diens al te stellige oordelen mij domweg altijd tegenstaan. Maar het is niet eens hierom dat Ons muzikale brein me behoorlijk intrigeerde.
Tuurlijk, ook Levitin’s nogal gecondenseerde uitleg over basisbegrippen is nuttig; zoals wat toon is, of timbre; en ritme of harmonie.
Het is evenwel zijn tasten naar wat muziek zoal doet, dat me het meest boeide. Zoals dat muziek een nauw verband heeft met timing, en met ritme, en dat dit allemaal een betekenis heeft die we niet goed kennen.
Timing is hoogst belangrijk bij zaken als spreken. Want het lukt de meesten van ons toch altijd weer al die klanken van onze moedertaal uit te stoten zonder dat onze tong daarbij in de knoop raakt. Maar zijn storingen als dyslexie omgekeerd dan problemen in de timing bij het verwerken van taal?
Ritme dan weer intrigeert, omdat iedereen zonder moeite met het ritme van een liedje kan mee tikken — zij het dat nogal veel van ons daarbij dan twee keer zo snel gaan als de muziek.
En in een beestje met een regelmatige hartslag is het niet vreemd heel dat zo’n dier een voorkeur heeft voor een zekere herhaling met regelmaat. Toch heeft mij in de sport, of bij andere lichamelijke geneugten, altijd geïntrigeerd dat er zoiets als een persoonlijk optimaal ritme lijkt te bestaan; waarbij de inspanning nu juist geen inspanning lijkt te zijn.
Muziek kan helpen bij het vinden van zo’n perfect ritme; om automatisch het optimale moment te timen om de beweging te herhalen.
Ik sluit mede daarom niet uit dat bijvoorbeeld de hedendaagse muziek uit ‘De Afrekening’ mede hierom eenzelfde effect heeft als de muziek uit mijn tienertijd. Toen fietste ik vaak met muziek op mijn oren. Tegenwoordig doe ik dat nog weleens weer.
RSS feeds