Age of Extremes ~ Eric Hobsbawm
E.J. Hobsbawm had drie boeken nodig om de lange negentiende eeuw te beschrijven. De twintigste eeuw kon het af met éen band. Zij het dat Hobsbawm zich daarbij beperkte tot de periode van 1914 tot en met 1989; ook wel de korte twintigste eeuw genoemd.
Behalve dat hij daarmee toch heel wat te beschrijven en samen te vatten had, wist Hobsbawm al voor hij eraan begon dat Age of Extremes twee problemen zou opleveren. Grootste obstakel was wel dat dit boek hem dwong de geschiedenis te schrijven van een tijd waartoe nog niemand afstand had. Bovendien had hijzelf, geboren in 1917, een groot deel bewust meegemaakt; en zou dit ook voor zijn lezers gelden.
Toevallig waren dit voor mij dan weer redenen om dit boek toch eens te willen lezen. En dan moet gezegd dat me veel duidelijker dan in de drie delen hiervoor opviel waarop Hobsbawm zijn materiaal selecteerde.
Er even van afgezien dat ook dit weer een eminent leesbaar boek is, waaruit een groot overzicht spreekt, valt er toch wel wat op aan te merken. Ik vond het zonder meer prettig dat Hobsbawm de vele conflicten uit de twintigste eeuw in vijftig pagina’s afdeed, en zich verder op andere ontwikkelingen concentreerde. Alleen was er toch wel wat te zeggen geweest over hoe de dood in de 20e eeuw geïndustrialiseerd werd, zoals tijdens de Holocaust. Of hoezeer natiestaten vorige eeuw de eigen onderdanen hebben vermoord.
Ook nam hij erg veel ruimte om de opkomst en ondergang te tonen van het Marxistisch geïnspireerde Socialisme als heilsleer. Dit kan aan het moment liggen waarop dit boek verscheen — toen de Val van de Muur nog een onverwachte gebeurtenis was die vers in het geheugen lag. Dit kan zijn om Hobsbawm’s eigen uiterst linkse achtergrond; die misschien om een herpositionering vroeg.
In elk geval heb ik elders toch te veel gelezen over de geschiedenis van de VS — in de korte twintigste eeuw toch een veel bepalende grootmacht — om niet meer evenwicht te willen zien in de behandeling van Socialisme versus Kapitalisme.
Dus las ik Age of Extremes wat anders dan de drie voorgaande delen. Me tegelijk toch ook weer verbazend over het vele dat Hobsbawm wel weet door te geven. Waarbij de verrassing vaak niet eens zat in de feiten die hij aanhaalde, maar in zijn conclusies daarover. Dan schrijft hij bijvoorbeeld terloops een bijzin dat voor 80% van de bevolking in de jaren vijftig ineens de Middeleeuwen ophielden — en eigenlijk kan zo’n conclusie niet; dat maakt hem zo leuk.
Het meest opmerkelijk aan het boek vond ik Hobsbawm grote somberheid, in zijn slotbetoog — trouwens net als in het vorige boek. Zo vlak na het einde van de Sovjet-Unie, en dus de Koude Oorlog, vreesde hij toch voor chaos. Weliswaar was de kans op een nucleaire wereldoorlog verminderd. Maar de aarde loopt inmiddels gevaar op een andere manier vernietigd te worden.
En dat is dan toch een uitwas van de gestage opmars van het kapitalisme; een opmars die uiteindelijk het centrale thema lijkt te zijn van de vier boeken tezamen.
RSS feeds