Nonviolence ~ Mark Kurlansky

► door: A.IJ. van den Berg

Een boek als Nonviolence is een geschiedeniswerk zoals ik ze het liefste heb. Kort, en krachtig. Zelfs de algemene uitspraken over het onderwerp zijn al veelzeggend, en zetten zo het verleden in een net wat ander licht. Al begint Kurlansky wel wat demagogisch, door te stellen dat geen enkele taal een apart woord voor geweldloosheid bezit.

Altijd is er eerst dat woord voor geweld, van waaruit dan een woord voor het afwijzen van geweld is geconstrueerd.

En dat nu zegt mij op zich niets. Woorden als ongelovige, atheïst, of agnost, zijn ook afgeleid van een religieus begrip. Maar het lijkt me onzin om alleen daaruit af te leiden dat samenlevingen altijd georganiseerd waren rond religie, en daar pas later afwijkingen op ontstonden.

Als iets normaal is, wordt het namelijk zelden benoemd. De vis kent het water niet waarin die zwemt.

In Nonviolence valt overigens op dat de twee meest voorkomende religies in ons land — het Christendom, en de Islam — weliswaar vrede preken, maar tegelijk bijzonder gewelddadige verledens hebben. Al speelt daar bij mee dat religie door machthebbers misbruikt is, om zielen te kunnen onderwerpen.

Once a state takes over a religion, the religion loses its nonviolent teachings.

Kurlansky heeft ook veel aandacht voor de geweldloze varianten van het christelijke geloof. Ik was daarbij alleen al dankbaar eindelijk eens iemand te zien uitleggen waarom de Quakers zo heten — de grondlegger kwaakte tijdens zijn religieuze vervoering. Alleen blijkt dat detail volgens andere bronnen dan weer niet te kloppen. Ook noemt Kurlansky Menno Simonsz foutief Simon Menno. En dus biedt dit boek zeker het niet laatste woord over alle zaken.

Maar mij gaat het eerlijk gezegd ook om de grote lijnen. En om weetjes als dat de burgerrechtenbeweging in de VS wortelt in de activiteiten die dienstweigeraars tijdens de Tweede Wereldoorlog ondernamen tijdens hun gevangenisstraf. Om te zien dat geweldloos verzet van de Maori’s voorkomen heeft dat ze allemaal werden uitgemoord. Of om de bevestiging dat machthebbers zo vaak niet anders op geweldloos protest hebben weten te reageren dan door daar geweld tegen in te zetten.

De kwaliteit van dit boek zit in het overzicht. Dus neem ik de foutjes en de uiteindelijk nogal sterk Amerikaans-Britse focus van dit boek voor lief.