Aufzeichnungen 1973–1984 ~ Elias Canetti

► door: A.IJ. van den Berg

Van Lichtenberg’s aantekeningen zijn talloos veel verschillende bloemlezingen te koop. En toch zijn bijna al die bundels interessant. Door andermans selectie vallen altijd ineens de zinnen op waar ik vele malen eerder gewoon aan voorbij ben gegaan.

Ook van Canetti’s aantekeningen zou iemand, of liever nog meerdere mensen, eens een bloemlezing moeten maken. Daarmee tonend wat hij of zij daarin belangrijk vindt.

Of ik zou al de bundels graag gedigitaliseerd hebben. Zodat met een slimme zoekopdracht te vinden is wat Canetti over een bepaald onderwerp heeft opgemerkt. Omdat het eigen denken daarmee dan een nuttig opkontje krijgen kan.

Deze bundel Aufzeichnungen 1973—1984 is een wat rare bundel. Er bestond namelijk al een ander boek, waarin aantekeningen uit precies dezelfde periode zijn verzameld. Dat boek heet Das Geheimherz der Uhr. Net als dat over dezelfde periode als Die Provinz des Menschen bestrijkt later nog eens Nachträge aus Hampstead is uitgegeven. De auteur bekeek zijn eigen selectie eens opnieuw, en zag dat er nog meer materiaal goed was.

Na Canetti’s dood verscheen er verder nog een deel Aufzeichnungen 1992—1993; dat in Nederlandse vertaling dan weer de door de uitgever hier bedachte titel Slotsom draagt. Om het simpel te houden.

Wat er gebeurt is met de aantekeningen uit de periode 1985—1991 is me een raadsel. Die zullen in de bundel Die Fliegenpein staan. Alleen geeft dat boek geen enkele informatie over de tijd waarin de inhoud tot stand kwam.

Enfin.

Uiteindelijk zijn die aantekeningen samen voor mij ook éen boek. Doet er weinig toe welke titels op de kaften staan.

Een boek ook waarin het eeuwig bladeren blijft, omdat de inhoud nooit in een keer al zijn geheimen prijsgeeft. Om Lichtenberg maar weer eens te parafraseren, elke keer kijkt een iets andere aap in de spiegel die het boek hem voorhoudt.

Ditmaal tekende ik onder meer aan:

Was gut ist, weiß niemand. Man weiß, was besser wäre. [7]

[…] Ich habe nie systematisch was gelernt, wie andere Leute, sondern nur in plötzlichen Aufregungen. Sie begannen immer damit, daß mein Blick auf etwas fiel, das ich dann haben mußte. Die Geste des Ergreifens, die Freude am Hinauswerfen von geld, das nach Hause oder in das nächste Lokal tragen, das Betrachten, das Streicheln, das Blättern, das Wegstellen für Jahre, die Zeit neuer Entdeckung dann, wenn’s ernst wurde — alles das ist Teil eines schöpferischen Prozesses, dessen verborgene Einzelheiten ich nicht kenn. Aber anders geschieht bei mir nichts, und so werde ich bis zum letzten Augenblick meines Lebens Bücher kaufen müssen, besonders wenn ich ganz sicher weiß, daß ich sie nie mehr lesen werde. […] [9]