Vergeetboek ~ Douwe Draaisma

► door: A.IJ. van den Berg

Over de boeken van Douwe Draaisma ben ik inmiddels vrij snel uitgepraat. Sinds hij over het geheugen is gaan publiceren, lijkt elke nieuwe titel namelijk sterk op de vorige. Zo’n boek biedt dan telkens een reeks losse artikelen, die allemaal op een verschillende manier over de studie van het geheugen gaan.

En sommige van deze stukken hebben me altijd veel meer te zeggen dan andere.

Biedt zo’n titel meer artikelen die ik met plezier las dan gemiddeld, lijkt het al gauw goed. Maar biedt het boek minder aansprekend materiaal, is er altijd wel een hoofdstuk waarin iets staat dat me bijblijft.

Wel toont Vergeetboek zonder meer aan dat Draaisma een steeds betere schrijver wordt.

Meest interessante artikel voor mij ging ditmaal over eerste herinneringen, en welke mechanismen een rol kunnen spelen dat iets onthouden wordt, of iets verdwijnt. Alleen al omdat ook ik ooit wat van mijn herinneringen heb opgetekend, uit de tijd voor dat ik schrijven kon; en toen heb nagedacht over wat daarbij speelde.

Mooi is helemaal wat Draaisma schrijft over de vorming van het autobiografische geheugen. Er lijkt eerst een ‘ik’ te moeten zijn; een kind moet beseft hebben dat het een ‘zelf’ heeft, voor dat herinneringen structureel bewaard blijven.

Bovendien is er de ontwikkeling van taligheid die invloed krijgt, waardoor vooral de herinneringen worden bewaard die een verhaal zien — wat dan weer ten koste gaat van het onthouden van meer zintuiglijke waarnemingen.

Vergeetboek biedt verder hoofdstukken over waarom we dromen zo makkelijk vergeten — al meende ik dat Draaisma ook elders al eens betoogde dat dromen geen lineaire verhaalstructuur hebben, wat het onthouden ernstig bemoeilijkt. Er zijn wat portretten aan mensen die van belang zijn geweest in het geheugenonderzoek, zoals de geleerde Korsakov, of Henry M., een epilepsiepatiënt die zijn geheugen verloor na een hersenoperatie, en ons veel leerde over hoe het opslaan van informatie werkt.

En er zijn meer literair getinte uitstapjes: over het vergeetboekje, uit een Bommel-verhaal, en andere essayistische bespiegelingen over het onthouden van gezichten.

Maar in mijn hoofd zal ik deze uitgave uit de feuilletonreeks waarschijnlijk al gauw niet meer kunnen onderscheiden van de vorige.