Literature & Science ~ Aldous Huxley

► door: A.IJ. van den Berg

Eén van de stemmen werd dit boek in het debat over de ‘Two Cultures’ dat C.P. Snow had geëntameerd. Waarbij Aldous Huxley overduidelijk partij koos voor Snow, en daar alleen vervolgens merkwaardig weinig argumenten bij aanvoerde.

Hem interesseerde nu eenmaal nogal wat wij mensen kúnnen weten. De grote ontwikkeling in Huxley’s leven is alleen dat hij aanvankelijk nog wetenschap in zijn literaire oeuvre verwerkte. Maar dat hij de verlichting later in roesmiddelen ging zoeken, en een merkwaardig soort mystiek.

Huxley begint zijn betoog in dit boek door er terecht op te wijzen dat het debat over de kloof tussen ‘science’ en ‘arts’ al veel vaker was gevoerd, zonder dat dit ooit een winnaar had opgeleverd.

Veel in dit lange essay dient vervolgens om uit te leggen wat literatoren of wetenschappers zouden horen te doen. Alleen zet Huxley deze eisen dan niet naast elkaar; en al evenmin vergelijkt hij de bezigheden daarbij in detail. Beide sectoren moeten vooral voortgaan op hun moeilijke gang om meer te ontdekken over het vele dat nog onbekend is.

En daardoor pakte deze tekst minder interessant uit dan ik had gehoopt. Want, vertelde Huxley over wetenschap, dan gaf hij op zijn best wat algemene wetenschapsgeschiedenis. De wetenschapsfilosofie werd genegeerd.

Schreef hij over de kunsten, dan beperkte hij zich tot de roman. Waarbij het betoog ook aan de veilige kant bleef omdat de tekst zich tot algemeenheden beperkt. Literature & Science biedt niet ineens een opvallend eigen perspectief om bijvoorbeeld zijn fictiewerk aan te beoordelen.

Belangrijkste gegeven dat ik overhoud aan deze tekst is hoe zeer Huxley doordrongen is van de problemen in beide metiers. Vooruitgang in de wetenschap komt er moeilijk. Alleen is dat schrijven ook nog zo simpel niet — al was het maar door het problemen dat daarvoor taal moet worden ingezet; met al zijn vaagheden annex.

Daarmee heeft deze uitgave wel wat van een vredesbrief, opvallend genoeg; juist om Huxley’s positie dat het voor een schrijver vanzelf sprak om harde kennis in zijn werk te gebruiken. Een poging om twee kampen te verzoenen in een escalerend conflict dat verhoudingen aan de meest prestigieuze Britse universiteiten te zeer aan het polariseren was.