Suicide ~ Michael Cholbi
Reageer alleen op welk effect een boek op jou had, zo gaf ik mijn boeklog als motto mee. Want alleen over dat effect heb je alle recht van spreken.
En het is een mooi ideaal om alleen zo naar boeken te kijken. Alleen is me nu ook al even duidelijk dat het een onmogelijk ideaal is. Elke ervaren lezer kan namelijk behoorlijk goed inschatten wat de schrijver er voor eentje is. Die weet heel goed of een auteur zijn of haar materie in de macht heeft, of niet. Die doorziet wanneer er gebluft wordt. En daarover is lang niet altijd te zwijgen; waardoor kritiek wel degelijk persoonlijk kan worden.
Ik was kortom gisteren veel te vriendelijk over het zelfmoordboek van Joost Zwagerman. Want in vergelijking met bijvoorbeeld Suicide van Michael Cholbi is Zwagerman’s Door eigen hand het werkstukje van een wel heel matige eerstejaars student, die van overal wat kennis geleend heeft; zonder daarbij ooit enig overzicht te hebben gehad; laat staan iets van een nieuw inzicht te hebben kunnen formuleren.
Zwagerman’s vloek dat hij veel te jong al succes oogstte als schrijver, en daarom helaas is gaan geloven er eentje te zijn, had zich weer eens tegen hem gekeerd.
Suicide pretendeert niet meer dan een inleiding te zijn in de filosofische kanten van het onderwerp zelfmoord. Het boek lijkt zelfs op een leerboek, met zijn samenvattingen aan het eind van elk hoofdstuk. Toch vond ik dit een heel nuttige uitgave. Angelsaksische filosofie heeft dat effect wel vaker op mij. Een denker inventariseert dan gewoon eens wat er zoal bedacht is over een onderwerp, en weegt vervolgens zin tegen onzin af.
En juist aan een onderwerp als zelfmoord kleeft nogal wat overgeleverde en verkalkte moraal, door de Christenen vooral en hun stelling dat elk leven een geschenk van hun God is.
Cholbi begint zijn boek schijnbaar wetenschappelijk, door zich hardop af te vragen wanneer er eigenlijk sprake is van zelfmoord. Normaal irriteert zo’n poging om tot een definitie te komen mij altijd wat. Maar de denkexercities van Michael Cholbi bleken onverwacht nuttig, vanwege de vragen waar hij mij aankwam.
Als iemand kanker heeft in een vergevorderd stadium, en er vervolgens voor kiest om niet nogmaals het hele medische circus mee te maken, en dus niet verder behandeld wil worden. Om daarop na enkele maanden te sterven. Is dat dan zelfmoord?
En pleegt Jeroen Brouwers langzaamaan zelfmoord door, ondanks zijn hoorbare moeilijkheden bij het ademhalen, gewoon sigaretten door te blijven paffen? Zoals mijn gedachte was bij het luisteren naar dat interview met hem?
Het antwoord volgens Cholbi luidt dan in beide gevallen nee. Omdat in geen van beide voorbeelden er een bewuste handeling is om de directe komst van de dood te versnellen. Helemaal ben ik dat dan niet met hem eens. Net als de definitie waar Michael Cholbi mee komt me uiteindelijk niet helemaal tevreden stelt.
An adequate definition of suicide should be value neutral and at least capture the uncontroversial examples of acts that are (and are not) suicide. Defining suicide as intentional self-killing, regardless of its cause, appears to satisfy these requirments.
Tegelijk is het heel nuttig dat hij de tijd nam om al zijn overwegingen bij het opstellen van deze definitie te geven. Omdat die in het vervolg van het boek terugkomen, en dan bijvoorbeeld duidelijk maken dat alle christelijke bezwaren tegen zelfmoord vrijwel altijd onlogisch zijn.
Maar goed, religie en logica sluiten elkaar nu eenmaal uit.
Evenmin zijn er op een sluitende manier morele bezwaren te formuleren tegen de meeste zelfmoorden. Behalve dan dat Cholbi uiteindelijk toch ook de gedachte formuleert die de hele roman Catch 22 draagt; zonder dat de schrijver dit gegeven dan noemt.
Er is niets tegenin te brengen als iemand die bij zijn volle verstand is het eigen leven wil nemen. Alleen zijn de meeste zelfmoordenaars nu net niet bij hun verstand; want die handelen zo vaak in een opwelling; en zouden daarom tegen zichzelf beschermd moeten worden.
Naar het einde toe nadert dit boek steeds meer de debatten die al decennia in Nederland gevoerd worden, over hoe de hulp bij euthanasie er uit hoort te zien. En dat is het enige boekdeel dat me wat teleurstelde — waarschijnlijk omdat Cholbi me daarin niets nieuws vertelde.
Blijft alleen staan dat bijna overal in de wereld nog gedebatteerd moet worden over die subset aan zelfmoordpraktijken, en het recht om ook het levenseinde in eigen handen te mogen nemen, plus het gegeven dat individuen daar dan doorgaans hulp bij nodig hebben.
Suicide is er heel goed in om een heleboel emotie uit zulke discussies bij voorbaat al verdacht te maken.
RSS feeds
Henk op 29 december 2013 @ 08:09:46
Zwagerman’s vloek dat hij veel te jong al succes oogstte als schrijver, en daarom helaas is gaan geloven er eentje te zijn, had zich weer eens tegen hem gekeerd.
Zwagerman was dus ook, u zegt het zelf, gepredestineerd. Vergelijk de depressies en de daarop volgende suicide van de acteur Antonie Kamerling. De geest van de suïcidant is niet altijd even peilbaar.