Kronkelpaden van het geheugen ~ Kristien Hemmerechts
Lees meer dan éen boek van een schrijver, en bij dat lezen doet voortaan ook het geheugen mee. Er bestaan ineens verwachtingen. Vanwege die eerdere ervaring. Die vervolgens bevestigd kunnen worden, of juist ontregeld; waarbij ik dat laatste heel wat prettiger vind.
Ofwel, van Kristien Hemmerechts zal ik niet snel meer een roman lezen — waarom ook alweer niet? — terwijl haar wel expliciet autobiografische werk me soms wel weet te intrigeren.
Ik vrees alleen dat me van dit boek weinig zal bijblijven, doordat de manier van vertellen zo associatief is en daarmee soms zo particulier dat er daarmee weinig aanknopingspunten waren om het onthouden te helpen.
En juist dat had ik al kunnen vermoeden. Een eerder boek van Hemmerechts met nogal wat dood erin beviel me om dezelfde redenen niet, wat ik vergeten was, zo vertelde boeklog me net. Je geheugen deels uitbesteden aan een computer ergens in Californië, daar zijn dus nadelen aan.
Deze uitgave, Kronkelpaden van het geheugen, was in eerste instantie bedoeld als een portret van haar inmiddels overleden buurmeisje Mischa. Nu ja, ex-buurmeisje. Of beter nog: de oudste dochter van éen van de buurvrouwen van Herman de Coninck — die al naast elkaar zullen hebben gewoond voor Kristien Hemmerechts introk bij wijlen deze dichter. Nu ook alweer een vorig leven geleden.
En alleen al omdat het Hemmerechts er daarbij ging om vast te leggen wat de herinneringen zijn aan Mischa, en dus hoe ze verder leeft in de gedachten van iedereen om haar heen, zou dit boek nooit een biografie worden in de puurste zin van het woord. Ook de omgeving van de overleden vrouw moest een vorm krijgen, en eenieders verleden daarin diende voor een deel te worden gereconstrueerd. Waarbij dan telkens weer duidelijk is hoe vreemd het menselijk geheugen werkt, en hoe makkelijk dat vergeet.
Heel dit boek is weliswaar doordrongen van de emotie: leg dit vast. Voor ik vergeet. Alleen onthouden we zo vreemd weinig en vaak zo willekeurig.
In een boek dat over een vroege dood gaat — Mischa werd amper veertig — is het niet vreemd als ook andere jong gestorvenen een plaats op gaan eisen in het betoog. Bij Kristien Hemmerechts zijn dat haar eigen twee kindjes, en Herman de Coninck.
Werden in de loop van het worden herinneringen aan de laatste toch ook weer aangevuld met die aan Hugo Claus, of aan Hemmerechts’ vader; die wel tijd van leven was gegund.
De ene gedachteassociatie kan nu eenmaal de andere oproepen.
Kristien Hemmerechts laat ook met regelmaat zien hoe haar talige brein werkt door als ze in haar ogen typisch Vlaamstalige zin heeft opgeschreven, ineens te bedenken: o nee, in Nederland zouden ze dat zó zeggen.
Haar niet-lineaire manier van vertellen, dat schrijven zoals de herinneringen schijnbaar tot haar kwamen, leverde dus een boek op dat slecht is na te vertellen, laat staan om samen te vatten. Of hoogstens door er een enkel element uit te lichten, en daar dan overdreven aandacht aan te besteden; zoals aan het lijden van die arme Mischa.
Niet dat ik daar verder iets over te klagen heb. Een boek kan ook gewoon een belevenis blijven van dat ene moment van lezen.
En bij deze uitgave speelde uiteindelijk wel meer mee dan de verwachtingen over wat Kristien Hemmerechts zou kunnen, gezien de behaalde resultaten uit het verleden. Ik merkte ook dat mijn lezen gekleurd werd door de doden in mijn eigen leven, en mijn vaak zo incomplete herinneringen aan hen. Of het gegeven dat ik nooit later nog eens mijn beeld ben gaan aanvullen door dagboeken op te vragen; of andere documenten nooit voor mij bedoeld.
RSS feeds