Twente – een plaatsbepaling in de tijd ~ Hellema

► door: A.IJ. van den Berg

Een wat curieus boekje dit, uitgegeven bij het vijftienjarige bestaan van een boekhandel in Enschede, waarin de schrijver Hellema onder meer uitlegt hoe hij in Twente terecht kwam. Dat was tijdens de wederopbouwjaren, toen er nog over de oorlog gezwegen werd.

Hij had al besloten de aangeboden baan niet te willen, stelde in zijn ogen onmogelijk hoge salariseisen, en werd desondanks aangenomen. Dat betekende wel dat hij uit Amsterdam verhuizen moest; een stap die hem alleen daarom al bijna al zijn vrienden deed verliezen. Sommige mensen geloven nu eenmaal dat alles buiten de hoofdstad minder is.

Hellema zou de kwijnende Twentse textielindustrie gaan vertegenwoordigen; ofwel producten waarop weinigen nog te wachten zaten, proberen in het buitenland te verkopen. Hij maakte de opkomst van de nieuwe profeten mee. De marketingspecialisten, langetermijn-planners en andere meeëtend volk dat enkel ideeën en taalvervuiling produceerde. Prognose werd het nieuwe toverwoord. Daarna fusie. Toen: Profit-centre.

Maar het enige resultaat was dat de onverkoopbare producten zich nog sneller ophoopten dan tevoren.

Een happy ending is vooral de kunst om op tijd weg te zijn, en Hellema haakte af.

Bij het herlezen van dit boekje viel me op dat de hoofdpersoon van het verhaal wel een erg ijzerenheinige realist is, die weliswaar goed en ook geestig de rot om heen signaleert, maar zichzelf daarbij buiten schot houdt.

Is dat erg? Op zich niet. Er staat nergens geschreven dat een relativerende hoofdpersoon ook zichzelf niet helemaal au serieux moet nemen.

En toch.

Het kan betekenen dat ik de verhalenbundels Langzame dans als verzoeningsritme en Enige reizen dienden niet ter zake maar beter niet kan herlezen. Ooit vond ik ze prachtig, maar toen hield ik misschien nog van sterke, cynische hoofdpersonen die zelf geen zwakten kennen. Behalve dan hun eenzaamheid.