Soccer War ~ Ryszard Kapuściński
Dat Honduras en El Salvador ooit een oorlog begonnen na twee tumultueuze kwalificatiewedstrijden voor het WK in Mexico wist ik. Het feit is curieus genoeg om quizvraag te worden; of om op een andere wijze volkomen losgezongen te raken van de ware gebeurtenissen.
Een land hoeft tegenwoordig maar even emotioneel te worden over de prestaties van hun nationale voetbalelftal, of hoe het benadeeld is door de tegenstander of scheidsrechter, en die oorlog duikt al gauw weer op in de commentaren.
Maar die voetbalwedstrijden waren niet meer dan een katalysator voor een explosie die wel plaats vinden moest. Sinds 1960 hadden vele tienduizenden El Salvodarianen hun overvolle land verruild voor een bestaan in het veel grotere en legere Honduras. Dat leverde uiteindelijk grote spanningen op tussen de buurlanden; waarop de Hondurese regering de immigranten begon terug te sturen.
Het verhaal over die omstandigheden was ik vergeten. Terwijl ik dat toch ook geweten hebben moet. Kapuściński’s verhaal over de Voetbaloorlog was me grotendeels bekend. Ik had het eerder gelezen. En meende daarmee heel lang ook dat het niet nodig was om dit boek nog eens door te nemen.
Maar na The Soccer War is er twijfel hoe ik de reportage over die oorlog in Midden-Amerika ooit gelezen kan hebben. Dat verhaal is een relatief kort stuk, in een bundel met een paar aanmerkelijk indrukwekkender reportages. Wellicht kende ik het voetbalverhaal dus slechts uit een andere bloemlezing.
Kapuściński maakte zevenentwintig revoluties en coups mee als journalist tijdens zijn werk in Afrika en Latijns-Amerika. Hij zocht het rumoer dan ook op. Vaak door zich een land binnen te smokkelen op het moment dat delen van de bevolking daar het probeerden te verlaten.
Meermaals bracht de drang om er bij te willen zijn Kapuściński in acuut levensgevaar. Het enkele voorbeeld daarvan uit deze bundel, hoe onderkoeld verteld ook, maakt overduidelijk hoe weinig een leven waard is in tijden van onrust. Willekeur was het soms waardoor hij overleefde. Toeval waardoor hij net zo goed had kunnen sterven.
In het boek worden slechts enkele conflicten beschreven. Jaartallen geeft Kapuściński daarbij niet altijd. Als om aan te geven dat het verhaal en de omstandigheden belangrijker zijn dan de puur journalistieke feiten.
The Soccer War leverde me wel een excuus op. Ik weet bijvoorbeeld van het bestaan van recent bekroonde boeken over hoe het er in ex-kolonies toeging. En veel lust zulke boeken te gaan lezen, is er niet. De teneur van de inhoud lijkt me grotendeels te zeer voorspelbaar.
Als Kapuściński terloops in een reportage over Congo iets zegt over de schoolboekjes daar — hoe de kinderen geleerd werd dat er maar éen land bestond: België — is zo’n detail tekenend genoeg om heel veel andere boeken nog even te mogen overslaan.
Deze Britse editie van The Soccer War bevat achterin een later interview met de Poolse reportageschrijver. Daarin kijkt Kapuściński onder meer terug op wat hij de moeilijke ontwaking van het continent Afrika noemde; een ontwikkeling die voor hem tot de belangrijkste van de twintigste eeuw hoorde. Toen ik het las voor ik aan de rest van het boek begon, maakte het vraaggesprek indruk. Bij herlezing achteraf bleek het een vrij vlak stuk te zijn; een introductie door een ander die toevallig op de laatste pagina’s van het boek was afgedrukt in plaats van voorin.
RSS feeds