Framing ~ Hans de Bruijn

► door: A.IJ. van den Berg

Dit boek van de hoogleraar Bestuurskunde Hans de Bruijn zette mij tot nadenken aan. Maar, op een andere manier dan hij hoopte te bereiken waarschijnlijk.

Want, wanneer heeft het nu werkelijk eens een keer iets uitgemaakt dat een politicus in Nederland een publiek debat won door slim taalgebruik?

Gevechten genoeg in de Kamer, daar gaat het niet om — alleen worden de echte beslissingen daar nu net nooit genomen. Hoogstens wordt voorgenomen beleid er iets bijgesteld.

Als in de Nederlandse politiek ooit eigen besluiten vallen, gebeurt dit vooral tijdens de kabinetsformatie, waar dan niemand over weten mag; omdat de deelnemende partijen nogal wat verkiezingsbeloften moeten breken. Beslist wordt er dus slechts in de achterkamertjes.

Al wat in het publiek plaatsvindt, is op zijn slechts heel matig marionettentheater, en zelfs op zijn heftigst nog altijd niet meer dan wat pikkenmeterij.

Dat de media vervolgens enorm veel aandacht geven aan zulke strijd, of, sterker nog, alle debat hier zien als wedstrijdjes, vind ik dan ook een ernstige weeffout in onze samenleving. Als Hans de Bruijn dan voor zijn boek slechts inzoomt op quotes uit zulke publieke woordenwisselingen bevestigt hij allereerst een schijnwerkelijkheid. Wat is Bestuurskunde voor wetenschap?

Ofwel, dit boek is gemakzuchtig. ‘Frames’ genoeg die momenteel ingezet worden door politiek of media, zonder dat daar iemand ooit commentaar op levert.

Toegegeven, fractieleider Roemer [SP] verloor de laatste verkiezingen misschien wel doordat hij tijdens een TV-debat premier Rutte [VVD] van leugens betichte over de hoogte van het eigen risico van de ziektekostenbelasting. Alleen loog Rutte inderdaad. Glashard. Tijdens dat debat. Maar vervolgens werd opvallend genoeg juist Roemer in de media aangevallen op zijn zichtbare verbazing over de leugen, en zijn aarzeling daarna.

Waarbij deze journalisten zich in plaats van onpartijdige verslaggevers ineens ontpopten als verdedigers van het establishment — tegen iemand die naar hun zin waarschijnlijk te hoog stond in de peilingen.

Over het waarom precies van deze collectieve media-reactie zou ik ook graag eens een geïnformeerd boek lezen. Waarom werd Roemer eerst groot geschreven — zodat zelfs hij in zijn potentiële macht geloofde en uitspraken ging doen over een premierschap — en daarna collectief klein gemaakt?

Zoals De Bruijn het gebruik van ‘framing’ in het politieke taalgebruik behandelde interesseerde me dat te weinig. Alleen al omdat hij weigerde dit taalgebruik terug te koppelen aan de realiteit die speelde.

Ik ga er vanuit dat politici slechts de waarheid spreken als hen dit het beste uitkomt, dat de meeste van hun uitspraken profileringsdrang tonen, en onderdeel van een machtsspel zijn.

Pim Fortuyn’s ‘Puinhopen van Paars’ was een handige uitspraak indertijd van een geborneerde columnist met nogal wat geldingsdrang. Maar waren er wel puinhopen? Of heeft die moord op Fortuyn alle perspectief op zijn uitspraken vertekent? En doet de crisis van het moment dat nu weer, maar anders?

De Bruijn bleek te blind gefascineerd te zijn door spelletjes. Bovendien voegde hij in Framing te veel voorbeelden van taalgebruik toe uit de Amerikaanse verkiezingsstrijd in 2008 ter illustratie — alsof die strijd een echte strijd zou zijn, en niet de meest obscene en dure vorm van theater die we kennen. Om Vidal of Chomsky maar weer eens te parafraseren, de Democraten en de Republikeinen in de VS zijn de vleugels van éen enkele politieke partij in de VS; en verdedigen beide de macht van het geld daar.

Nee. Ik kan me vele boeken voorstellen die interessant over framing en andere vormen van sturend taalgebruik zouden kunnen vertellen. Tenslotte gebruikt ieder van ons weleens een frame om de gedachten van een ander vast te pinnen in éen hoek. Psychologie speelt daarbij een rol. De taal zelf. Argumentatieleer. Debattrucs.

Een boek vol voorbeelden van wat gekwetter onderling tussen wat politici is niet genoeg om mij over dit verschijnsel te informeren. Hoe groot de media sommige van die politici ook hebben gemaakt.