Green Philosophy ~ Roger Scruton

► door: A.IJ. van den Berg

Klein berichtje in de krant laatst, met de stelling dat schapen zo extensief gehouden worden in Nieuw-Zeeland, dat lamsvlees van daar, zelfs na met het vliegtuig naar Europa te zijn gebracht, nog altijd groener is dan lam van hier.

Het is een variant op het gegeven dat tomaten uit de landen waar ze niet in kassen groeien, die eerst nog met aardgas warm moesten gestookt, beter zijn voor het milieu dan tomaten van hier. Zelfs na alle transport.

Nu lijken me de berekeningen achter zulke economische waarheden niet per se voor eeuwig waar — economie is geen harde wetenschap. Maar, als aanname lijken me ze voorlopig betrouwbaarder dan pak hem beet een cijfer als het Bruto Binnenlands Product (BBP) biedt van de economische activiteit in een jaar. Als het voor nu het handigst is om de belasting voor het milieu van iets uit te drukken in de CO₂-balans, of -voetafdruk, dan zij dit zo.

Alleen illustreren bovenstaande voorbeelden meteen het principiële probleem met hoe de conservatieve filosoof Roger Scruton de milieuproblematiek bekijkt. De werkelijkheid is namelijk nogal wat ingewikkelder dan hij doet voorkomen.

Scruton heeft een boerderij, in Wiltshire. Eerder schreef hij daar ook al boeken over met een tamelijk hoog ‘Blut und Boden’-gehalte.

En Scruton is een conservatief die zijn persoonlijke politiek op twee rotsvaste uitgangspunten baseert. Ondernemerschap moet zo weinig mogelijk als kan in de weg worden gelegd; ofwel controles zijn uit den boze. En in het verlengde daarvan: de overheid moet zo klein zijn als kan.

Het laatste hoofdstuk van Green Philosophy, als de schrijver er toch nog toe komt om praktische wenken te geven om beter met het milieu om te gaan, en eindelijk de theorie verlaat, hangt er mede daarom ook nogal op dat Scruton af wil van de lange-afstandketens in de voedselproductie. Laat voedsel toch allereerst een lokaal product zijn, en sta daarbij nu eens gewoon toe dat zulke waren ongekeurd op de markt kunnen komen, is daarbij het uitgangspunt.

Eerder in het boek heeft hij ook nogal overtuigend aangetoond dat de verplichte controle in de slachthuizen, die van de EU door een gediplomeerde veearts moet gebeuren, er toe leidde dat tal van kleine abattoirs zijn gesloten. Daardoor moet vee meer kilometers afleggen dan vroeger, voor het verwerkt kan worden. En dat mechanisme leidde er begin deze eeuw weer toe dat de MKZ-crisis bij de Britten zo grootschalig werd als deze werd. Het eindeloze gesleep met beesten had domweg rechtstreeks bijgedragen aan de verspreiding van het gevaar.

Niet alles in zijn stellingen is onzinnig, dat maakt het lezen van zijn boeken ook zo makkelijk tot een gevecht.

Mijn probleem met dit boek van Roger Scruton was mede daarom niet anders dan dat met eerdere werken van hem. Scruton hanteert doorgaans een tal verborgen aannames, die volgens hem niet bewezen hoeven te worden, vanwege hun onweerlegbare waarheid, alleen benoemt hij deze aannames vervolgens bijna nooit.

Green Philosophy was in zoverre dan een uitzondering dat zijn conservatieve agenda er wel nogal duidelijk uit naar voren komt, en waar deze dan voor staat. En gezien zijn permanente kritiek in het boek op de anonieme bureaucraten van de EU, was al ruim voor het Brexit-referendum er kwam duidelijk waar deze man stond in dat debat.

Tegelijk is hij intelligent, en een goed waarnemer, en een schrijver zelfs die bij mij de kritische zin bijna kan uitschakelen, door de soepelheid van zijn redeneringen. En er staan ook heel nuttige opmerkingen in dit boek. Green Philosophy biedt bijvoorbeeld absoluut een goede verkenning naar de eeuwige vraag: wat maakt het uit wat éen mens doet, als het systeem waarin zo’n mens leeft zo veel foute kantjes heeft?

Maar toch, uiteindelijk blijft ook hij een filosoof, die zijn versie van de wereld over de werkelijkheid projecteert, en dat beeld is altijd een vergroving of een versimpeling.