Amsterdam Dream ~ Geert Mak

► door: A.IJ. van den Berg

Misschien is het overdreven om de jaren tachtig van de twintigste eeuw als bepalend te zien voor ontwikkelingen waar we nog lang mee te maken zullen hebben. Het decennium maakte nu eenmaal op mij enorme indruk, omdat ik in die jaren van dertien drieëntwintig werd en grote stappen naar de volwassenheid deed, met alle mijlpalen die daarbij horen.

En toch.

De Koude Oorlog eindigde. Er werden wereldwijd belemmeringen in de kapitaalhandel weggenomen, wat de mondialisering van de economie plots enorm versnelde. De personal computer deed zijn intrede, en communicatie-infrastructuur werd gedigitaliseerd, wat die toenemende internationalisering ook mogelijk hielp maken.

De audiovisuele media commercialiseerden in Europa.

Ondertussen bezuinigden in Nederland de opeenvolgende kabinetten Lubbers het onderwijs kapot. En er was geen werk voor jongeren, ondanks dat al heel lang duidelijk kon zijn dat er nog nooit zo veel kinderen waren geboren als in de jaren zestig. Twintig jaar later zouden die een baan willen…

Ook werd het buurt- en jeugdwerk kapotgesaneerd. En dit is, althans volgens Geert Mak in zijn pas verschenen pamflet Gedoemd tot kwetsbaarheid, een belangrijke oorzaak achter de problemen die ontstonden in de wijken van de grote steden. Toen er moeilijkheden kwamen, was er niemand meer om de verantwoordelijke autoriteiten daarop te aan te spreken. Dit maakte het lang te makkelijk de integratieproblematiek van immigranten te negeren.

Maar dat is Mak’s opinie van dit moment.

Mede daarom leek het mij aardig om eens te kijken wat hij midden in de jaren tachtig schreef over de veranderingen die hij waarnam. In zijn allereerste boekje.

The Amsterdam Dream beschrijft vooral er een eind kwam aan de openheid die ontstond de jaren zestig en zeventig. Want, de politiek professionaliseerde en werd daarmee veel minder interessant voor mensen die geen carrière ambieerden in de ambtenarij of een bestuursfunctie in de publiek sector wilden. Maar daardoor werd het de autoriteiten ook mogelijk zich steeds minder aan te trekken van de bevolking.

Heel typisch is bijvoorbeeld dat in interviews met ministers en burgemeesters de burger steeds meer ter sprake komt als iemand die beschermd moet worden tegen criminaliteit, wanorde en andere bedreigingen en gevaren. Maar de burger die rechten heeft en zelf meedoet, over hem hoor je zelden of nooit meer spreken.
blz 41

Dit boek staat vol met klachten die op dit moment zonder wijziging weer in opiniestukken zijn over te nemen. Mak signaleert de opkomst een verwerpelijk neoconservatisme, hij klaagt dat de politieke cultuur door de televisie wordt beheerst. En:

Er rijzen steeds meer twijfels of, los van personen en partijen, ons bestuurssysteem de problemen van de komende decennia nog wel aankan. Hoe mooi dat systeem namelijk ook is, voor de éénentwintigste eeuw is het nooit gemaakt. Het drijft op verouderde modellen, verouderde probleemstellingen, op een wereld die allang voorbij is.
blz 102

Of iets anders bekeken:

Uit onderzoek naar de politieke ideeën van beleidsmakers komt telkens naar voren dat ze de neiging hebben om de wereld om zich heen te vereenvoudigen tot een beeld dat eenvoudig genoeg is om mee te kunnen werken.
blz 106

Dat ik me moet inhouden niet meer te citeren, zegt al genoeg. Mak komt tot scherpe analyses over de Nederlandse politiek in dit boek, die grotendeels nog altijd standhouden. Hoogstens is aan te merken dat hij zo zelden uitwerkt wat het structurele autisme van de overheden in de praktijk betekende. En ook begint hij zichzelf naar het eind toe wat te herhalen.

Maar vergelijk ik The Amsterdam dream met Gedoemd tot kwetsbaarheid valt op dat hij in het eerstgenoemde boek nauwelijks retoriek nodig heeft om zijn gelijk aan te tonen. Dit maakt dat mijn waardering voor zijn recente pamflet met terugwerkende kracht nog verder afneemt. Hij kan domweg beter.