Nader bericht ontbreekt ~ Willem Wittkampf
In 2000 verscheen eindelijk het Verzameld werk van schrijver en wijlen Parool-journalist Willem Wittkampf. Ik geloof toen zelfs nog ingetekend te hebben op dat boek, of het ruim voor de publicatie besteld te hebben. Steeds hadden toonaangevende Nederlandse journalisten namelijk Wittkampf als voorbeeld genoemd. Toch waren de boeken van hem al decennia niet meer in druk, en dus nauwelijks te vinden.
De vader van het goed geschreven, en tijdloze interview was Wittkampf geweest. Alleen al bijzonder omdat hij nimmer publieke persoonlijkheden aan het woord liet, maar altijd schijnbaar gewone mensen.
Van die veronderstelde brille zag ik toen niet veel terug. De opvallend goede gesprekken sneeuwden wat onder. Een nadeel van elk ‘verzameld werk’ is dat er ook nogal wat matig materiaal in staat.
Ik heb mijn afkeer van dikke verzamelbundels nu al zo vaak op boeklog aangegeven, dat ik er eindelijk eens van geleerd heb. Postuum verschenen verzamelingen zijn hoogstens een laatste hoop voor de lezer, om eindelijk eens zelf te kunnen zien wat al zo lang verborgen bleef. In de oer-uitgaves van boeken zit gewoonweg meer leven.
Dit bleek opnieuw bij het lezen van dit bundeltje met interviews, die tussen 1956 en 1963 in Het Parool werden gepubliceerd. Weer eens heb ik meer plezier beleefd aan een zoveelstehandsje met een verfrommeld kaft, dan aan een duur uitgegeven verzameling.
Onwillekeurig moest ik Wittkampf wel vergelijken met de Amerikaanse journalist Studs Terkel, omdat hun aanpak nogal overeenkomt. Beide schrijven “straight quote interviews” — zoals dit in goed Nederlands heet. Zo’n gesprek begint met het openen van de aanhalingstekens om iemand aan het woord te laten, en eindigt met de aanhalingstekens na diens laatste woord; schijnbaar zonder dat de interviewer ooit interrumpeert.
Dit soort interviews is lastig om uit te schrijven, omdat het vaak een kunstgreep vereist om iemand van gespreksonderwerp te laten veranderen zonder dat dit opvalt in de tekst. Terkel toont zich in dit métier wat gehaaider dan Wittkampf, die op zijn beurt weer dichter bij iemands karakteristieke spreektaal probeerde te blijven.
Een ander verschil tussen beide is dat Wittkampf toch wel wat literaire pretenties had. Waar voor Terkel het hele verhaal van iemand telt, schept Wittkampf er genoeg in om bijzondere zinnetjes uit te serveren. Dit maakt Terkel’s boeken evenwichtiger, omdat die er over gaan hoe het was om in een bepaalde periode te leven, of een zeker iets uit eigen ervaring mee te hebben gemaakt. Wittkampf maakte daar nooit zijn hoofdonderwerp van, voor hem was het bijzondere belangrijker dan het algemene.
Dus staan er prachtige gesprekken in deze bundel, zelfs al klinkt vooral die Tweede Wereldoorlog door in bijna elk interview. Gesprekken zijn er als dat met Arie aan de Wiel die cowboy wilde worden in de VS; met Sieb Koning, de Groninger luchtvaartpionier; met Mengelberg’s vriend, de eerste fluitist — om maar drie voorbeelden te noemen.
En dus vind ik het nu ineens jammer dat het Wittkampf te veel het aparte opzocht, en dit de keuze van zijn gesprekspartners zo tekende. Alleen al omdat het vanzelfsprekende van toen, ruim veertig jaar later al zo vanzelfsprekend niet meer is. Na deze prettige leeservaring lijkt dat Verzameld werk van hem wel erg dun.
meer over Studs Terkel op boeklog
RSS feeds