Schrijver, zijn schaamte en zijn spiegels ~ Gerrit Krol

► door: A.IJ. van den Berg

Gerrit Krol schreef in 1979 en 1980 een reeks luchtige columns over het schrijven, voor de achterpagina van NRC-Handelsblad. Deze bundel is daar het gevolg van. En plots heten de columns tezamen essay.

Ik weet dit boek eerder gelezen hebben, een hele tijd geleden. Want, er staat me nog bij onder de indruk te zijn geweest. Een echte schrijver had zo maar zijn geheimen verraden in een boek, zoiets moet ik toen gedacht hebben. Helemaal kon ik de waarde van die geheimen toen nog niet inschatten, maar dat zou hopelijk nog weleens komen.

Ditmaal las ik het bundeltje geheel anders. Zo was ik me vrij goed bewust van de oorsprong van de hoofdstukken. Een krantencolumn heeft een vaste lengte, maar een gedachte heeft die meestal niet. Vaak kon ik zien dat Krol zijn ideeën wat had moeten aanlengen om het gewenste aantal woorden maar te krijgen.

Bovendien is dit geen boekje over de geheimen van het ambacht. Gerrit Krol toont ideeën over wat van auteurs verwacht mag worden, die vaak net iets afwijken van de verwachtingen die onder de goegemeente leven. Zo maakt hij zich toch wel vrolijk over de angst onder lezers voor de grafieken waarmee hij sommige van zijn boeken heeft aangekleed.

Maar uiteindelijk is dit voor mij vooral een bundeltje met enkele nuttige, haast aforistische uitspraken. Terwijl Krol toch een hekel had aan aforismen.

Als ik een boek na een tijdje wegleg omdat het me niet boeit, kan dat twee redenen hebben. Het boek bevat te weinig ideeën, of het bevat genoeg ideeën, maar te weinig verhaal.

Het probleem met literatuur, als je erin wilt doceren, is dat je je beweegt op het niveau van de illustere schrijvers zelf en dat, als je daartoe niet in staat bent, of de leerling is daartoe niet in staat — er zo weinig overblijft. Daarom wordt er zo vaak gezegd dat je er niets aan hebt, aan literatuur, in de maatschappij en dat is dan nog waar ook.

Minimum aan middelen, maximum aan effect. Misschien moet je ’t noemen: de kunst van het samenvatten. Daar zou je wat aan hebben, want dat is iets wat je in geen van de andere kunsten aanwijsbaar kunt doen, film niet, schilderkunst niet, muziek niet… in de literatuur wel. Zelfs zo goed dat je de literatuur ermee zou kunnen definiëren.
Literatuur is de kunst van het samenvatten. ’n Aantal gebeurtenissen wordt met een enkele zin beschreven.