Krol & de Koninklijke ~ Gerrit Krol
Krol kreeg in 2001 de P.C. Hooft-prijs voor zijn hele oeuvre. Dus zal het geen toeval zijn geweest toen ook Krol & de Koninklijke uitkwam. In dat boek zijn de drie romans verzameld die hij schreef met zijn baan als computerexpert bij Shell als inspiratiebron — die voor een literator zo afwijkende werkkring.
Verder werden er nog drie verhalen met datzelfde thema in gebundeld.
Van die romans had ik slechts éen nog niet eerder gelezen. 60 000 uur. Een autobiografie uit 1998. En dat gemis is eerder deze maand rechtgezet. Maar bij de speurtocht naar dat boek ontdekte ik dus ook dat deze verzamelband bestond. En die drong dan weer de vraag op of zo’n boek een grotere eenheid kon zijn dan een verzamelbundel normaal is, gezien het thema.
Lag nog wel open of ik al dat oude werk in éen keer zou herlezen; de romans De chauffeur verveelt zich uit 1973, en In dienst van de ‘Koninklijke’ uit 1974.
Maar eigenlijk is het nooit een vraag of het de moeite loont om Krol’s boeken te herlezen. Het verhaal is namelijk nooit de sterkste kant van zijn fictiewerk. Bij hem gaat het ook in de romans altijd al om de terzijdes, de observaties, en dus de taal, en de verrassing in die taal.
In die zin schreef hij in 1973 en 1974 ook romans die hun tijd een kleine veertig jaar vooruit waren. Tegenwoordig zullen weinigen nog moeite hebben met een betoog dat bestaat uit schijnbaar losstaande alinea’s, door witregels gescheiden. Internet heeft leespatronen veranderd. Gerrit Krol is daarmee leesbaarder geworden dan ooit.
Evenmin was het een probleem om In dienst van de ‘Koninklijke’ meteen te lezen na De chauffeur verveelt zich. De ene roman biedt een vervolg op het andere. Al is er ook wel enige overlap, in de introductie, en heet de vrouw van de hoofdpersoon in het oudste boek ‘Marie’, en in het vervolg ineens ‘Laura’; zonder dat er verder iets in de relatie veranderd lijkt te zijn. [Krol’s vrouw heet overigens Janna].
Door het soms wat fragmentarische karakter van de romans, die gaan over zijn begintijd bij Shell, plus een eerste uitzending naar Venezuela, deed ik wel lang over de boeken. Opmerkingen genoeg die verder lezen beletten; die het verdienden om niet meteen onder te sneeuwen.
Ik tekende onder meer aan:
Om wetenschap te bedrijven moet je creatief en methodisch. Welke van deze twee eigenschappen is het belangrijkst? Ongetwijfeld die welke je het minst bezit.
De chauffeur verveelt zich, 13
Waarom ik overigens zulke stukjes in mijn boeken doe? Gewoon omdat mijn systeem dit met zich meebrengt. Over een paar jaar is het heel gewoon. Misschien is het zelfs mode om een boek zulke onleesbaarheden mee te geven. Over een paar eeuwen kun je zien dat dit boek typisch een product is van de twintigste eeuw. Kunnen ze zich ergeren aan de mode van deze tijd. […]
De chauffeur verveelt zich, 97
Dit boek is overigens niets iets om in één keer uit te lezen. Wie het in een keer uitleest, heeft zeker niet alles begrepen. Het dient er meer toe om iemand situaties in zijn werk te laten herkennen. Een serie praktijkgevallen, meer is het niet. Een naslagwerk voor kantoorpersoneel met hier en daar een kwinkslag; […]
De chauffeur verveelt zich, 128
Waarom worden gedichten gelezen door voornamelijk jonge mensen? Bij oudere mensen wie dezelfde regels ter beschikking staan, roepen zij lang zoveel niet op omdat ze niet nieuw meer zijn. Die regels niet en die mensen niet. Maar als je pas bent begonnen over je omgeving na te denken, is bijna elk woord dat kracht heeft, goed. Bijna elk woord dat je dan onder ogen krijgt, geeft je een koers aan, richting, wil.
In dienst van de ‘Koninklijke’, 167
De stelling dat een kunstenaar een beeld maakt ter expressie van zijn eigen gevoelens, is onvoldoende. Zij verklaart niet waarom hij pas gelukkig is als hij dit beeld ten toon kan stellen aan het publiek. Zij verklaart ook niet waarom het per se nodig dat de kunstenaar uiting geeft aan de gevoelens van een ander.
In dienst van de ‘Koninklijke’, 248
RSS feeds