Gemillimeterde hoofd ~ Gerrit Krol
Vrijwel alle boeken die Gerrit Krol gepubliceerd heeft, zijn door mij gelezen. Enkel zijn laatste, over de wanen die de medicijnen tegen Parkinson hem brachten, is bewust niet in huis gehaald.
Geen zin aan ook. Terwijl ik best weet dat het bij een goede schrijver niet uitmaakt waarover hij of zij schrijft.
Toch heugt me weer niet ooit een heel serietje boeken van Krol op rij te hebben gelezen; zoals dezer dagen gebeurt.
Evenmin herinner ik me welke titel de eerste was die me ooit onder ogen kwam. Was dat Een Fries huilt niet uit 1980? Dat moet haast wel, omdat de titel me ooit zeer intrigeerde. Het enige dat me overigens bijstaat over dit boek is dat de hoofdpersoon zo goed zijn tranen terug kan dringen dat hij zelfs in de regen droog bleef op zijn brommer.
De vaakst door mij herlezen titels ken ik wel. Dat zijn De schrijver, zijn schaamte en zijn spiegels. En Het gemillimeterde hoofd.
Ik houd nu eenmaal van boeken die hun rijkdommen niet in éen keer openbaren. Waarin bij een hernieuwde kennismaking altijd zo veel meer in blijkt te staan dan is onthouden.
Tegelijk is Het gemillimeterde hoofd een nogal merkwaardig boek. De roman laat zich bijvoorbeeld slecht samenvatten — waarschijnlijk mede omdat Krol al in het boek een weerzin uitspreekt tegen boeken die zich goed laten samenvatten. Waarom dan nog moeite doen om zo’n uitgave te lezen? Als de inhoud ook op een briefkaart past?
99 genummerde hoofdstukken biedt het boek, waarbij de inhoud van hoofdstuk 11 nog altijd vacant is.
En wat de lezer daarbij onder meer in brokjes krijgt geserveerd is het leven van een inmiddels dertigjarige man, die in Amsterdam bij Shell werkt als computerexpert. Deze man ging in Groningen op school, en studeerde er ook wiskunde; zonder daar een graad in te halen. Ook zijn er terugblikjes naar een nog vroeger verleden in Friesland. Waarbij me altijd weer de spelfout ergert die er staat in het luttele paar Friese zinnetjes dat Krol dan geeft. [Er staat ‘dei’ waar ‘dy’ is bedoeld].
Terwijl hij dan toch ook al heeft toegegeven analfabeet te zijn in die taal. Net zoals bijna ieder ander, moet ik daar dan aan toevoegen.
Dat persoonlijke en nogal autobiografisch ogende verhaal van die man wordt afgewisseld met hoofdstukken die op wiskundige vondsten lijken die de hoofdpersoon enthousiast heeft aangetekend.
En deze wiskunde blijft het vervelendst aan dit boek — omdat het kwaliteitsgehalte daarvan varieert van platvloers tot obscuur. Pagina’s worden besteed aan overbekende wiskundigen of ontdekkingen die elke eerstejaars in het vak al kent — zoals het parallellenpostulaat. Andere hoofdstukken behandelen vondsten die er domweg niet toe doen. Daarmee lijkt de hele verzameling aantekeningen de waan te tonen van de autodidact die zich nooit zo in de stof heeft moeten verdiepen dat er ook overzicht kon groeien. Alles lijkt de hoofdpersoon nog van een even groot belang.
Tegelijk heeft Krol in interviews aangegeven niet te snappen waarom literaire critici altijd over die wiskunde struikelden. Die mocht van hem gewoon overgeslagen worden. Ook vond hij van dit boek dat het met elk hoofdstuk begonnen kon worden.
Ik heb simpelweg ook nooit iets aan de wiskunde in de boeken van Krol gehad, anders dan zijn opmerkingen over zaken als schrijven bijvoorbeeld — dat zal mede mijn onverschilligheid kleuren.
Nu viel me weer aan Het gemillimeterde hoofd op dat er maar éen exact bedoelde passage in staat die ooit mijn kennis vermeerderd heeft.
49
De machine en de taal. De machine beneden heeft 32 instructies die aangegeven worden met een getal dat ligt tussen 0 tot en met 31. 16 is optellen, 17 aftrekken, 25 vermenigvuldigen, 1, 3, 5, en 7 besturen de tabellering, 4 de schrijfmachine, 28 de magnetische banden, enzovoort. Er zijn twee instructies, 0 en 8, die geen werk hebben. Dat zijn dummies. Hun snoertjes zijn samengebonden–ze hebben geen betekenis. Agnes vertrokken.
Omdat ik in machinetaal/assembly heb leren programmeren, is het mij volstrekt helder wat hier staat. Zij het dan dat de machine waarmee Krol werken moest nog éen stap primitiever was dan de PLC‘tjes waar ik twintig jaar na hem mee stoeide. Bij mij stonden de instructies aan de machine al in lettercodes. En ooit wist ik dus niet dat dit al vooruitgang was.
Maar codes als ADD en SUB zijn aanzienlijk minder makkelijk te verwisselen dan 16 en 17 — of 10 en 11 in de hexadecimale notatie de Krol’s machine zal hebben benut. En dit omwisselen gebeurde vroeger nogal eens. [Ooit is er bijna een Amerikaanse maanlander neergestort om zo’n basale omdraaiing. De tijd ontbreekt me nu om na te zoeken of optellen en aftrekken daarbij ook echt in de computercode waren omgedraaid, en niet gewoon plus en min].
Voor de rest was programmeren ook toen nog steeds een tijdrovend goochelen met geheugentabellen, die per computertype verschilden, om de inhoud van het ene vakje nuttig te kunnen manipuleren en weg te schrijven naar een ander vakje, opdat deze nieuwe waarde op een later moment gebruikt zou kunnen worden.
Blind ontzag voor Krol’s schijnbaar zo exotische uitstapjes naar exacte kennis in zijn romans heb ik dus nooit echt gehad. Mij was duidelijk dat die gedeelten een soort franje waren dat zijn boeken uniek maakten; zonder dat de inhoud daar nu zo veel rijker van werd.
Tegelijk bood Het gemillimeterde hoofd ook nu weer genoeg om te weten dat ik de roman zeker nog eens herlezen zal. Over anderhalf decennium wellicht. Bij leven en welzijn. En dat is dan vooral om het verhaal van die eigenwijze computerprogrammeur. Die als eerstejaars student wiskunde ook de vakken bijwoonde waar hij nog lang niet aan toe was. Die het verdomde om tentamen te doen, omdat hij al die honderden medestudenten zag in de collegezalen, en het onzin vond om precies hetzelfde te moeten doen als hen; en daarmee het identieke te moeten denken.
Van de weeromstuit misschien zocht de hoofdpersoon het dan weer te veel bij onbegrepen geniën in de wiskunde.
Maar, de lust tot weten en verklaren die uit de roman spreekt is zo mooi — ondanks dat deze dus kennis opleverde van een sterk wisselend niveau.
RSS feeds